JERZY RYSZARD ZIELIŃSKI „JURRY”, Gołąbek – kamikadze, 1970

Jerzy Ryszard Zieliński „Jurry” (1943–1980)
Gołąbek – kamikadze, 1970

olej na płótnie, 200 × 147 cm

Nie tylko sztuka dawna ma swoje tajemnice…
Obraz Jerzego Ryszarda Zielińskiego zwanego w środowisku Jurrym należy oglądać z dużej odległości, z bliska bowiem jego kompozycja jest zupełnie nieczytelna. Tytułowego ptaka u dołu po lewej stronie oczywiście można łatwo rozpoznać. Namalowany lśniącą bielą, od razu przykuwa uwagę, choć jego sylwetce bliżej do herbowego orła niż gołębia. Rozpostarte skrzydła z rozcapierzonymi piórami i ciemnoniebieskie tło niczym tarcza herbowa, na którym malarz go umieścił, jeszcze wzmacniają to skojarzenie. Ptak, tło i cała reszta namalowane są płasko, czystymi kolorami, bez śladu walorowości. Dopiero kiedy się od płótna odsuniemy na tyle, by jednym spojrzeniem ogarnąć całość, dostrzeżemy, co wypełnia zdecydowaną większość pola obrazowego. Zauważamy, że intensywnie czerwona, nieregularna duża plama to rozchylone usta, a mała, równie czerwona – to sugestia nosa, że wnętrze ust jest soczyście zielone, a wspomniane tło w kształcie tarczy jest tłem po prostu. Zaś gołąbek-orzeł kieruje się w stronę owych otwartych ust, jakby chciał i zarazem nie chciał wlecieć do środka. Jak kamikadze.

I gdzież tu tajemnica? Nie kryje się w samym obrazie, choć jest on intrygujący, ale w jego historii. W roku 1975 Jurry namalował Gołąbka – kamikadze, którego reprodukcję na okładce zamieścił miesięcznik „Sztuka”, informując, że obraz znajduje się w kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu. Nie byłoby w tym nic dziwnego, gdyby nie fakt, że to inny obraz! Jest na nim biały gołąb, są rozchylone usta, w stronę których leci ptak, wszystko namalowane jak zawsze u tego artysty płasko, z użyciem nasyconych, nierealistycznie zastosowanych barw, w dużym zbliżeniu – tylko jeszcze bardziej schematycznie, wręcz jakby według szablonu. Inny obraz, inna kompozycja, ten sam tytuł. Gdzie jest? Nie trafił do Muzeum Narodowego w Poznaniu. Badacze twórczości Jurrego zgubili jego ślad. Czy uległ zniszczeniu? Czy trafił do zbiorów prywatnych? Dlaczego malarz powtórzył temat, ale nie powtórzył układu kompozycyjnego? Na żadne z tych pytań nie znamy odpowiedzi. Na razie.

tekst: Ewa Hornowska

Pigeon – Kamikaze, 1970
oil on canvas, 200 × 147 cm

Not only old art has its secrets…
The painting by Jerzy Ryszard Zieliński known to his friends as Jurry should be examined from a large distance as up close his composition is totally unintelligible. However, the eponymous bird on the left-hand side can be recognised right away. Painted in shining white, it immediately catches the eye, although its shape comes closer to that of an armorial eagle than a pigeon. The bird’s outstretched wings with spread feathers and the navy-blue background akin to a coat of arms further strengthen this association. The bird, the background and the rest are painted in flat, pure colours, without valorisation. It is only when we move away from the canvas enough to take in the whole with a single glance that we notice what fills the vast majority of the picture field. We notice that the intensely red, irregular large spot is a gaping mouth, and the small, equally red dot implies a nose. We moreover observe that the inside of the mouth is a luscious green and that the aforementioned shield-shaped background is simply a background. The eagle-pigeon is headed towards the open mouth, as if it wants and yet does not want to fly inside, like a kamikaze.
Where is the mystery here, though? It is not implicit in the image itself, intriguing though it is, but in its story. In 1975, Jurry painted his Pigeon – Kamikaze. Its reproduction was used on the cover of Sztuka magazine with a note that the painting comes from the collection of the National Museum in Poznań. This would be hardly surprising but for the fact that it is a different painting! It shows a white pigeon, an open mouth approached by a bird, all painted flat, as usual with this artist, with the use of intense and unrealistic colours, in a large close-up, only even more schematically, as if drawn with a stencil. Another painting, another composition yet the same title. Where is it? it has not made its way to the National Museum in Poznań. Researchers of Jurry’s work have lost track of it. Has it been destroyed? Did it end up in a private collection? Why did the painter repeat the theme but not the compositional layout? For the time being, we do not know the answers to any of these questions.