ALEKSANDER ORŁOWSKI, Kozak na koniu, 1825

Aleksander Orłowski (1777–1832)
Kozak na koniu, ok. 1825

olej na płótnie, 194 × 135
nr inw. MNP Mp 34

Aleksander Orłowski to wybitna indywidualność naszego malarstwa. Jego romantyczna sztuka, zakorzeniona w realistycznym warsztacie, wywarła wpływ – zwłaszcza w sferze tematyki i jej ujęcia – na następne pokolenia malarzy polskich.
Po opuszczeniu Polski ok. 1802 r. i osiedleniu się na stałe w Petersburgu Orłowski znalazł źródło inspiracji w odmiennym pejzażu i architekturze, egzotycznych strojach i obyczajach ludów zamieszkujących imperium rosyjskie. Ulubionym tematem artysty stał się wówczas jeździec. Początkowo był to romantyczny rycerz, później jego obrazy i rysunki zapełniły typy Czerkiesów, Kirgizów, Baszkirów i kozaków (za obraz olejny Biwak kozaków otrzymał w 1809 r. tytuł akademika w Akademii Petersburskiej).
Kozak na koniu to kompozycja o nisko umieszczonym horyzoncie, eksponująca pierwszoplanową postać jeźdźca na wspiętym koniu. Ukazana na tle wzburzonego nieba rozświetlonego łuną pożaru, nawiązuje do ugruntowanej tradycji heroicznych przedstawień wodzów i bohaterów. Na oddalonym znacznie planie, widzianym pod przednimi kopytami i korpusem konia, artysta umieścił – nawiązującą do batalistyki Francesco Casanovy – pełną dynamiki scenę bitewną, której wielkość, choć znikoma w porównaniu z pierwszoplanową rośliną, kieruje uwagę widza ku dalekiemu widokowi. Bitwa widziana w oddali (zza zwalonego pnia drzewa) namalowana niemal en grissaille, tworzy kontekst sytuacyjny dla portretu konnego. W przeciwieństwie do monumentalnego i barwnego motywu pierwszego planu, przyciąga uwagę widza szkicowością wydobywającą dynamikę sceny.
Kompozycja ujawnia różne rodzaje ekspresji budowanej poprzez z ruch i barwę. Żywa kolorystyka, kontrasty barwne oraz szkicowość sprowadzona do budowania dynamicznej formy w zawężonej palecie kolorystycznej, to typowe cechy malarstwa Orłowskiego.
Prace olejne artysty są w Polsce dość rzadkie – największa ich liczba powstała w Petersburgu. Nabywców znajdowały głównie w Rosji oraz Anglii, wśród kolekcjonerów odwiedzających rosyjską „Wenecję Północy”.

tekst: Dorota Suchocka

Cossack on Horseback, ca. 1825
oil on canvas, 194 × 135

Aleksander Orłowski was a distinguished painter. His Romantic art, rooted in Realist tradition, had a great impact on successive generations of Polish painters, in particular with regard to the subject matter and its rendition.
After leaving Poland ca. 1802 and settling down permanently in St. Petersburg, Orłowski found a source of inspiration in the dissimilar landscape and architecture, exotic clothes and customs of the peoples of the Russian Empire. At that time the horse rider became the artist’s favourite subject matter. Initially this was a Romantic knight, subsequently his paintings and drawings were peopled with types of the Cherkes, Kirghis, Bashkir, and Cossacks (in 1809 he received the degree of an academician of the St. Petersburg Academy for his oil painting A Cossack Bivouac).
Cossack on Horseback is a composition with a low horizon, focusing on the foregrounded figure of a rider on a rearing horse. The man is shown on the backdrop of a tempestuous sky lit by a glow of a fire, a reference to the longstanding tradition of heroic representations of commanders and heroes. In the far background visible under the horse’s front hooves and belly we can see a dynamic battle scene, reminiscent of battle scenes by Francesco Casanova. The size of the battlefield, insignificant relative to the plant of the foreground, directs the viewer’s gaze towards the distant perspective. The battle seen at a distance (from behind a felled tree trunk) was painted nearly en grissaille, and furnishes a context for the equestrian portrait. Unlike the monumental and colourful motif of the foreground, it rivets the viewer’s attention due to its sketchy nature, which helps bring out the dynamism of the scene.
The composition shows different kinds of expression constructed through motion and colour. The lively but restricted choice of palette, colour contrasts, and the sketchy handling that builds a dynamic form are the signature features of Orłowski’s painting.
The artist’s oil paintings are relatively rare in Poland as the majority of tchem were painted in St. Petersburg. They were purchased mainly by Russian and English collectors visiting the Russian “Venice of the North.”