ALEKSANDER GIERYMSKI, Opera paryska w nocy, 1891

Aleksander Gierymski (1850–1901)
Opera Paryska w nocy, 1891

olej na płótnie, 161 × 131
depozyt Muzeum Narodowego w Warszawie
nr inw. Dep 771

Widoki miast stanowiły dla realistów, a potem impresjonistów, istotne źródło motywów malarskich. To zainteresowanie malarze dzielili z pisarzami, dla których nowoczesna metropolia była naturalnym tłem, a także impulsem twórczym do wielu wybitnych dzieł. Ikonografia miejska, rozkwitająca od lat 70. XIX w. najpierw w malarstwie francuskim i angielskim, od lat 80. zaś w całej Europie, stała się przedmiotem zainteresowania także malarzy polskich. Najważniejsze obrazy o tej tematyce malował Aleksander Gierymski; najpierw, w początkach lat 80., powstały widoki warszawskiego Powiśla, u progu zaś następnej dekady wybrane fragmenty Monachium, potem Paryża i miast włoskich. Z malarzami francuskimi łączył go wybór tematu oraz nowoczesna kompozycja obrazu, natomiast różnił go od nich odmienny emocjonalny wyraz dzieła.
Widok Opery Paryskiej, malowany na zamówienie Ignacego Korwina Milewskiego, mecenasa artysty, powstał w dwóch niemal identycznych wersjach. Praca nad obrazami, między październikiem 1890 r. a grudniem 1891 r., wiążąca się z trudnym zadaniem ujęcia nocnego, o ograniczonej palecie, dodatkowo została utrudniona zamianą światła gazowego na elektryczne. Kompozycja płótna, o wywiedzionym z fotografii ucinającym kadrowaniu, obfituje w skomplikowane ujęcia budowane na skosach. Dwie budowle ograniczające w głębi plac opery, ustawione do płaszczyzny płótna pod różnymi kątami, stykają się poza jego osią pionową, co tworzy niespokojną i pozbawioną hierarchicznego uporządkowania przestrzeń. Nierównomierny wielokąt placu, bez dominanty kierunkowej, staje się miejscem obcym dla każdej z ukazanych tu postaci. Ciemność potęguje izolację spacerujących osób, które spiesznie przebiegają nieprzyjazną przestrzeń, podążając każda w inną stronę. Sugerowanie wywołanych nocną porą uczuć alienacji i zagubienia w wielkim mieście jest ważniejsze niż rzeczowa rejestracja zdarzenia.
Na pierwszym planie, nad dolną krawędzią, sportretowany został architekt Opery, Charles Garnier.

tekst: Maria Gołąb

Opera House in Paris at Night, 1891

oil on canvas, 161 × 131
deposit of the National Museum in Warsaw

Views of towns and cities were an important source of painterly motifs for Realists and subsequently for Impressionists. This interest was shared with men of letters for whom the modern metropolis was a natural background and provided an impetus for many outstanding works. Urban iconography, flourishing from the 1870s first in French and English painting, a decade later throughout Europe, became an object of interest of Polish painters, too. The most important pictures dedicated to the city were painted by Aleksander Gierymski. First, in the 1880s, he focused on views of the Warsaw district of Powiśle, at the beginning of the following decade he selected fragments of Munich, then Paris and Italian cities. He shared the French painters’ choice of subject and a modern composition, but differed from them as far as the emotional content of the work was concerned.
The view of the Parisian Opera commissioned by Ignacy Korwin Milewski, the artist’s patron, was made in two nearly identical versions. Work on the paintings, between October 1890 and December 1891, connected with the hard task of handling the view at night and the use of restricted colours, was made even more difficult when the lighting was changed from gas to electric. The composition of the picture and the framing, cutting out everything outside the field of vision, is reminiscent of photography. It has a number of complex takes built on slanted lines. Two buildings that flank the opera square in the background, at different angles to the surface of the painting, meet beneath the painting’s vertical axis, which creates a restless space, lacking in hierarchic ordering. The irregular polygon of the square, without a dominant directional, is a foreign place for each of the characters shown here. The darkness augments the isolation of the strolling persons, who hasten to cover the unfriendly space and each head in their respective directions. The implied sense of alienation in the dark and a feeling of wandering within a big city are more significant than a matter-of-fact account of the event.
The architect who design the Opera House Charles Garnier, was portrayed in the foreground over the lower edge.