UKR – див. нижче

 

8. Stanisław Wyspiański: Śpiący Mietek, 1902; Śpiący Staś, 1904; Dziewczynka (Helenka) z wazonem, 1902

 

Dane o obiektach

pastel na papierze

Z galerii Edwarda A. Raczyńskiego w Rogalinie (zakupione w Towarzystwie Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie). Od 1996 r. własność Fundacji im. Raczyńskich przy MNP.

O portretach

Spośród prezentowanej kolekcji pasteli Stanisława Wyspiańskiego na szczególną uwagę zasługują jedne z najpiękniejszych przedstawień dziecięcych w sztuce polskiej. Trzy portrety to wizerunki własnych dzieci artysty: Helenki (ur. 1895), Mietka (ur. 1898) i najmłodszego Stasia (ur. 1901). Siłą pastelowych wizerunków jest wzruszająca autentyczność w oddaniu dziecięcego świata. Portrety są niepozowane – chłopcy beztrosko zanurzeni we śnie, a dziewczynka w skupieniu poznająca otaczający ją świat. Artysta nie ingeruje w ich otoczenie. Jest tylko obserwatorem i z rodzicielską czułością utrwala te chwile na papierze.

Buduje portrety bardzo nowocześnie – za pomocą płaskich plam barwnych (nieraz o intensywnym, bardzo energetycznym odcieniu) oraz giętkiej, falującej linii, typowej dla nurtu secesji. Ujawnia w tym niepozornym motywie nie tylko ukryte piękno powszedniości, ale również jej niesamowity potencjał artystyczny. Naturalna ekspresja i niewymuszone sytuacje, w których Wyspiański przedstawia swoje dzieci, zaowocowały ciekawymi kadrami – sprawne uchwycenie tych wymagających (bo nieraz bardzo ruchliwych) modeli było możliwe dzięki technice pastelu, która jest szybka i pozwalała artyście stworzyć portret nawet w 15 minut.

O autorze

Stanisław Wyspiański (1869–1907) to młodopolski artysta krakowski, wyrażający się w obrazie i słowie (malarz, dramaturg, architekt, scenograf, kostiumolog, projektant mebli, grafik). Został wychowany  przez wujostwo Stankiewiczów, w których domu poznał swoją przyszłą żonę Teodorę. Już w gimnazjum zaprzyjaźnił się z Józefem Mehofferem (wspólnie pomagali Janowi Matejce w tworzeniu polichromii w kościele Mariackim w 1889 r.) i Lucjanem Rydlem (którego wesele z Jadwigą Mikołajczykówną stało się inspiracją do napisania dramatu Wesele). Po studiach malarskich w Paryżu podjął się wykonania polichromii w krakowskim kościele Franciszkanów (w MNP prezentujemy jeden z projektów tej polichromii – Matka Boska z dzieciątkiem) oraz witraży. Za kartony do tych ostatnich otrzymał w 1898 r. nagrodę specjalną na wystawie warszawskiego Towarzystwa Zachęty sztuk Pięknych. Artysta zmarł młodo, w wieku zaledwie 38 lat.

Ciekawostki

  • Artysta był uczulony na farby olejne, zaczął więc częściej wybierać technikę pasteli, przez co rozpropagował to medium wśród artystów młodopolskich. Miał swoje ulubione, tłuste pastele z firmy Raffaellego.
  • Pastele to medium malarskie, które jest bardzo wrażliwe na mocne oświetlenie, dlatego portrety prezentowane są przy nieco innym, rozproszonym świetle, zapalającym się jedynie w obecności zwiedzających.
  • W galerii prezentujemy również jeden olejny obraz autorstwa Wyspiańskiego – Wnętrze paryskiej pracowni artysty z 1892 r.
  • Dzieci przedstawione na portretach pochodziły ze związku Wyspiańskiego z Teodorą Teofilą Pytko. Był to mezalians, konsekwencja modnej wówczas chłopomanii, warto jednak zaznaczyć, że artysta był szczęśliwym mężem i ojcem.

Opracowanie: Paulina Koch, Dział Edukacji MNP

 

 

8.Станіслав Висп’янський «Мєтек, що спить» (1902), «Стась, що спить» (1904), «Дівчинка (Геленка) з вазоном»  (1902)

пастель, папір

З галереї Едварда Рачинського в Рогаліні (придбано в Товаристві друзів образотворчого мистецтва в Кракові). З 1996 р. власність Фонду ім. Рачинських при MNP*.

Про портрети

Серед представленої колекції пастелей Станіслава Виспянського на особливу увагу заслуговують дитячі, одні з найгарніших у польському мистецтві. Три портрети — це зображення власних дітей художника: Геленки (1895 р. н.), Мєтка (1898 р. н.) та наймолодшого Стася (1901 р. н.). На них діти не позують – хлопці безтурботно сплять, а увага дівчинки звернена в зовнішній світ, аж ніяк не на батька. Художник не втручається в їхні справи. Він лише спостерігає і з батьківською ніжністю фіксує ці моменти на папері.

Пастельні портрети побудовані дуже сучасно – із застосуванням плоских кольорових плям (часто з інтенсивним відтінком) і гнучкої лінії, характерної для мистецтва сецесії. Природна експресія й невимушені ситуації, у яких Виспянський представляє своїх дітей, втілилися у вельми цікавих сценах.

Про автора

Станіслав Виспянський (1869–1907) — краківський художник періоду Молодої Польщі. Працював живописцем, графіком, драматургом, архітектором, сценографом, костюмером та дизайнером меблів. Був учнем Яна Матейка. Після навчання живопису в Парижі взявся за реалізацію поліхромії у францисканському костелі в Кракові (у Національному музеї в Познані ми представляємо один із проєктів цієї поліхромії – «Мати Божа з Дитям»). Художник помер молодим, у віці лише 38 років.

Цікаві факти

  • Діти, представлені на портретах – це спільні діти Виспянського з Теодорою Теофілою Питко, простою польською жінкою, яка походила з села Конари поблизу Тарнова. Цей шлюб не був сприйнятий ні родиною митця, ні найближчим оточенням.
  • Пастель – це дуже чутлива до яскравого освітлення техніка, тому портрети представлені в розсіяному світлі, яке вмикається лише в присутності відвідувачів.

*Muzeum Narodowe w Poznaniu – Національний музей в Познані.

Підготувала: Пауліна Кох, Відділ освіти MNP