JÓZEF PANKIEWICZ, Targ na kwiaty przed kościołem La Madeleine w Paryżu, 1890

Józef Pankiewicz (1866–1940)
Targ na kwiaty przed kościołem La Madeleine w Paryżu, 1890

olej na płótnie, 94 × 129 cm
nr inw. MNP Mp 112
W 1890 r. wygrał go na loterii w Zachęcie ks. Kacper Kobyliński. W roku 1933 własność Adama Hamburgera w Łodzi, wcześniej przez kilkanaście lat należał do Juliusza Teodora Heinzla. Zakupiony od Emilii Manteuffel z Łodzi w 1950 r.

O obrazie
Józef Pankiewicz zaczął malować Targ na kwiaty w konwencji realizmu (podobnie jak wcześniejszy, nagrodzony na Wystawie Powszechnej w Paryżu w 1889 r. Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie). Jednak już będąc w Paryżu, pod wpływem obejrzanej wystawy dzieł Claude’a Moneta, artysta postanowił przemalować płótno i pokryć je drobnymi plamkami intensywnych barw. Uzyskał w ten sposób chropowatą fakturę oraz niezwykły efekt świetlistości i wibracji, wydobywając impresję chwili – wrażenie świeżości wiosennego przedpołudnia i pogodną aurę gwarnego, skąpanego w słońcu Paryża. Dzieło nie spełnia co prawda w pełni założeń impresjonizmu (Pankiewicz malował je w pracowni i korzystał z modeli, podczas gdy postulatem impresjonistów było spontaniczne malowanie w plenerze), jednak uznaje się je za pierwszy impresjonistyczny obraz w malarstwie polskim. Targ na kwiaty, wystawiony w warszawskiej Zachęcie w 1890 r., spotkał się z niezrozumieniem i został odrzucony przez ówczesną publiczność i krytykę.

O autorze
Józef Pankiewicz urodził się w 1866 r. w Lublinie, zmarł w 1940 r. w Marsylii. Był malarzem, grafikiem, profesorem, erudytą, niezwykle czułym na wszelkie zmiany i nowinki w dziedzinie malarstwa. Wraz z Władysławem Podkowińskim był jednym z pierwszych impresjonistów w polskiej sztuce przełomu XIX i XX w. W późniejszym okresie, jako profesor akademicki, był inicjatorem nurtu kolorystycznego w polskim malarstwie powojennym.

Ciekawostki

• Bezwzględna krytyka polskich widzów (artystę wręcz odsyłano do optyka!) spowodowała, że wycofano się z decyzji prezentowania obrazu w Galerii Zachęta. Tak ostra reakcja wiązała się z przyzwyczajeniem polskich widzów do wciąż cenionego realizmu (np. malarstwa Wojciecha Gersona, nauczyciela Pankiewicza – również obecnego w naszej galerii). Warto pamiętać, że pierwsza konfrontacja francuskich impresjonistów z ich publicznością również była konfliktogenna.
• Podczas zwiedzania galerii malarstwa w oddziale MNP w Rogalinie (do czego zachęcamy!) warto zatrzymać się przed dwa lata późniejszym nokturnem Józefa Pankiewicza Rynek Starego Miasta w Warszawie nocą. Pankiewicz maluje go w czasie, gdy stracił już zainteresowanie krytyki artystycznej. Żalił się wtedy: „Nic już o mnie nie piszą, bo ogłupieli i nie wiedzą, jak teraz nazwać moje malarstwo…, a impresjonizm wydaje się niestosownym dla nocnych obrazów i ciemnych kolorów naszym krytykom…” (J. Czapski, Józef Pankiewicz. Życie i dzieło, Lublin 1992).
• Ulubioną przez impresjonistów technikę nakładania farby grubą warstwą (wystającą z płótna, tworzącą zróżnicowaną, chropowatą fakturę) nazywa się impastem. Znacznie odbiega ona od dominującej przez wieki tendencji malowania tzw. techniką laserunkową (precyzyjne nakładanie wielu cienkich, półprzezroczystych warstw farby), która pozwalała uzyskać jednocześnie głębię kolorów i efekt płaskiej powierzchni płótna.

tekst: Paulina Koch

  AUDIODESKRYPCJA
  dla osób z dysfunkcją wzroku

Informacje o dziele w Polskim Języku Migowym?
Ściągnij aplikację Muzea w PJM!

Audycja w Radio Poznań:
https://radiopoznan.fm/informacje/kultura/sztuka-patrzenia-odcinek-41-jozef-pankiewicz