Spełnione marzenie każdego muzealnika. Tak w skrócie można opisać zakończenie wyjątkowego projektu, które 17 stycznia br. ogłosili wspólnie prezeska Zamku Książ w Wałbrzychu – Dorota Karolewska, dyrektor Muzeum Porcelany w Wałbrzychu – Jacek Drejer oraz dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu – Tomasz Łęcki. Dzięki współpracy tych trzech instytucji do najpiękniejszego zamku w Polsce po prawie 80 latach powróciły cenne, barokowe gabloty, które zostały wykonane specjalnie dla Książa ponad 300 lat temu. 

„To dla nas niezwykle ważna, historyczna chwila. Dzięki współpracy z Muzeum Narodowym w Poznaniu i Muzeum Porcelany w Wałbrzychu do Książa powróciło osiem oryginalnych, ponad trzechsetletnich, bogato zdobionych barokowych gablot. Biorąc pod uwagę losy zamku i jego wystroju w czasie II wojny światowej i tuż po niej, to prawdziwy cud, że przetrwały do naszych  czasów” – wyjaśniła prezeska Książa, Dorota Karolewska.

Wspólnymi siłami

„Jestem pod ogromnym wrażeniem skuteczności Zamku Książ w Wałbrzychu w przeprowadzeniu tego skomplikowanego procesu. Istnieje doktryna muzealna, która mówi, że w miarę możliwości należy przywracać historyczne obiekty do miejsc ich oryginalnego pochodzenia, które opuściły w wyniku zawieruch wojennych. Jesteśmy uczestnikami i świadkami tego wyjątkowego wydarzenia. Intencją Muzeum Narodowego jest to, aby witryny te pozostały w Książu już na zawsze” – wyjaśnił dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu, Tomasz Łęcki.

Dyrektor Muzeum Narodowego w Poznaniu Tomasz Łęcki podkreślił, że aby spełnić wymogi formalne związane z powrotem mebli do Książa, poznańskie muzeum weszło w kooperację z Muzeum Porcelany w Wałbrzychu i przekazało tej placówce zabytki w depozyt. Wałbrzyskie muzeum zaś zleciło ich renowację.

Prace konserwatorskie

Proces renowacji gablot, w który zaangażowane są także wałbrzyskie Muzeum Porcelany i wyłonione w przetargu firmy konserwatorskie, rozpoczął się trzy lata temu i odbywał się etapami. Pierwsze dwie gabloty powróciły do Książa w styczniu 2024 roku, kolejne dwie w lipcu, a ostatnie cztery w grudniu. Prace prowadzono według programu konserwatorskiego przygotowanego przez Muzeum Narodowe w Poznaniu i pod nadzorem jego konserwatorów.

„Bardzo się cieszę, że po tych wszystkich latach naszych wspólnych działań witryny wróciły do Książa. Jeszcze bardziej cieszy mnie to, że udało się nam je uzupełnić o pochodzący z Książa zegar, który stanowi część kompletu, a który przetrwał w naszych zbiorach” – dodał dyrektor wałbrzyskiego Muzeum Porcelany, Jacek Drejer.

^{Konferencja prasowa w Zamku Książ w Wałbrzychu, fot. Zamek Książ w Wałbrzychu Sp. z o. o.
Na pierwszym zdjęciu od lewej: Jacek Drejer, Mateusz Mykytyszyn, Dorota Karolewska, Tomasz Łęcki, Katarzyna Sielicka na tle odrestaurowanych barokowych gablot.
Na drugim zdjęciu od lewej: Tomasz Łęcki, Dorota Karolewska, Mateusz Mykytyszyn i Katarzyna Sielicka.}

Historyczny powrót mebli do Zamku Książ

Barokowe przeszklone gabloty powstały po 1722 roku na zamówienie Konrada Ernesta Maksymiliana hrabiego von Hochberga i barona na Książu. Przez 160 lat znajdowały się na parterze barokowego skrzydła Książa, gdzie oświecony hrabia umieścił swój słynny na całą Europę gabinet sztuki (Kunstkabinett).

Pierwszy historyczny opis gabinetu sztuki Konrada Ernesta Maksymiliana, hrabiego von Hochberga i barona na Książu zamieszczony został w dziele Gottfrieda Scharfa „Gelherten Neugikeiten Schlesiens” z 1735 roku.

„W gabinecie stało 9 przeszklonych, lakowanych czerwono i złociście szaf, w których znajdowały się zbiory monet, kamieni, kryształów i minerałów, w tym kamień Poppei (żony Nerona) oraz duży hiszpański topaz. Prócz nich sporo było różnych muszli oraz jak to określił autor „Artificialibus & Naturalibus”, ponadto mechanizmy („Antila pneumatica”) Renwolditscha”.

Po przeniesieniu kolekcji sztuki i biblioteki do Budynku Bramnego w latach 80. XIX wieku, barokowe meble pozostały w zamku. Do czasów dwudziestowiecznej przebudowy znajdowały się w dzisiejszym Salonie Włoskim na pierwszym piętrze. Następnie zdobiły korytarz w skrzydłach południowym i północnym na tej samej kondygnacji.  Szafy widzimy na fotografiach wnętrz zamku Książ z 1909 roku, które przekazał nam obecny, 7 książę von Pless, Peter oraz na archiwalnej fotografii nadwornego kucharza Hochbergów Louisa Hardouina z 1920 roku.

Szafy trafiły do Muzeum Narodowego w Poznaniu po II wojnie światowej jako przekaz ze składnicy muzealnej w Kłodzku. To właśnie tam trafiały tam meble z rożnych pałaców i dworów na Dolnym Śląsku.

^{Pierwsze zdjęcie od lewej: Gabloty w Zamku Książ na zdjęciach z 1908 roku, kolekcja księcia Petera von Plessa.
Drugie zdjęcie od lewej: Gabloty w Zamku Książ na zdjęciach Louisa Hardouina z 1920 r.}

 

_{autor: Mateusz Mykytyszyn, specjalista ds. komunikacji i kontaktów międzynarodowych, Zamek Książ w Wałbrzychu Sp. z o. o.}