Muzeum Adama Mickiewicza w Śmiełowie – jedyne w Polsce dedykowane narodowemu wieszczowi – mieści się w klasycystycznym pałacu z końca XVIII wieku, będącym jedną z pereł polskiej architektury. Jest on dziełem wybitnego architekta Stanisława Zawadzkiego, twórcy m.in. rezydencji w Dobrzycy czy Lubostroniu. Zbudowany na planie podkowy, posiada monumentalny portyk joński, neopalladiańskie arkadowe galerie, strojne panoplia oraz charakterystyczne oficyny z łamanymi dachami, tzw. krakowskimi. Sztukaterie zdobiące pałac wykonał Michał Ceptowski, a malowidła we wnętrzach pałacu – bracia Antoni i Franciszek Smuglewiczowie, którzy na wielkopolską prowincję przenieśli echa antyku i klasycyzmu.
Część północną i wschodnią siedziby otacza blisko 14 ha ogród krajobrazowy będący miniaturą parku angielskiego. Pałac śmiełowski poza zaletami kompozycji wyróżnia się tym, że został usytuowany w wyjątkowo uroczym miejscu i że walory tego pięknego położenia zostały przez architekta wykorzystane. Znajduje się bowiem w centrum Szwajcarii Żerkowsko-Czeszewskiej, otoczony wzniesieniami i pagórkami, które tworzą dla niego niezwykle malownicze punkty widokowe.
Do roku 1784 Śmiełów był częścią dóbr żerkowskich i dzielił ich losy, po czym nabył go Andrzej Gorzeński herbu Nałęcz, prezes Sądu Apelacyjnego dla Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Z jego inicjatywy powstał pałac i zespół budynków gospodarczych, nawiązujących architektonicznie do kompleksu rezydencjonalnego. Po śmierci Andrzeja majątek odziedziczył syn – Hieronim, który jako oficer napoleoński brał udział w marszu na Moskwę. Po powrocie do Śmiełowa zajął się wraz z żoną prowadzeniem majątku. Podjął też działalność konspiracyjną.
Leżąca wówczas przy granicy Rosji i Prus siedziba, stała się ośrodkiem patriotycznej kontrabandy, a w czasie powstania listopadowego, miejscem przerzutu ochotników do Królestwa. W połowie sierpnia 1831 roku zatrzymał się tu Adam Mickiewicz, który miał wieźć ze sobą pisma od Legacji Polskiej w Paryżu dla Rządu Narodowego.
W czasie trzytygodniowego pobytu w majętności Gorzeńskich występował pod przybranym nazwiskiem Adama Mühla oraz jako rzekomy kuzyn właścicieli i nauczyciel ich synów. Do powstania próbował przedostać się w nadgranicznej wsi Komorze, ale wobec zbliżającej się klęski zdecydował się na powrót. W Śmiełowie dotarła do niego wiadomość o upadku obrony Warszawy z czym wiąże się opowieść o drzewku dębowym, które tego dnia poeta posadził w parku, wygłaszając jednocześnie sentencję o odrodzeniu Polski. Rosnące do lat dwudziestych XX wieku drzewo, otoczone szczególnym kultem stało się symbolem nadziei.
Pobyt w Śmiełowie związany był ze zrodzeniem się płomiennego romansu z siostrą właścicielki – Konstancją Łubieńską – z którą później łączyła wieszcza przyjaźń trwająca do końca jego życia. Tutaj m.in. miał okazję Mickiewicz poznać tradycje wielkopolskie, które następnie stały się źródłem inspiracji dla poety, co znalazło odzwierciedlenie w przeniesionych do epopei narodowej Pana Tadeusza wielu wątków i tematów poznanych w czasie dziewięciomiesięcznego pobytu w Księstwie. W samym Śmiełowie i jego okolicach zrodziły się inspiracje pobliską karczmą Jankielówką, polowaniem z chartami, czy wspaniały opis Arcyserwisu.
Podupadający majątek, wystawiony na licytację zakupił w 1886 roku Franciszek Chełkowski. Jego syn Józef wraz z żoną Marią z Donimirskich rozwinęli tu kult wieszcza, a w 1931 roku postawili Mickiewiczowi w parku pomnik. Jako miejsce nasycone czcią dla poety, Śmiełów przyciągał wielu wybitnych ludzi ze świata kultury, polityki i duchowieństwa. Przebywali tu m.in.: Henryk Sienkiewicz, Ignacy Jan Paderewski, Maria Gorecka – córka Mickiewicza, Ludomir Różycki, Wojciech Kossak, Władysław Tatarkiewicz, gen. Józef Haller czy prymas Edmund Dalbor.
W 1939 roku hitlerowcy internowali właścicieli Śmiełowa i zajęli ich majątek. Po wojnie pałac został upaństwowiony, rozgrabiono wyposażenie i częściowo zniszczono wnętrza. Przez kolejne ćwierć wieku gmach był zamieniony w szkołę i mieszkania pracowników PGR-u. W 1970 roku obiekt przejęło Muzeum Narodowe w Poznaniu, a po remoncie zaadaptowało go na muzeum łączące problematykę mickiewiczowską z rezydencjonalną. Współcześnie wnętrza zostały zaaranżowane w stylistyce z około 1830 roku. Wypełniają je liczne pamiątki związane zarówno z życiem i twórczości Mickiewicza, jak i pamiątki po Juliuszu Słowackim, Cyprianie Kamilu Norwidzie czy rodzinie Chełkowskich.