ANDRZEJ PAWŁOWSKI, Kompozycja srebrna, 1965

Andrzej Pawłowski (1925–1986)
Kompozycja srebrna, 1965

technika mieszana, 97 × 114 cm

Andrzej Pawłowski jeszcze przed ukończeniem studiów na krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych dał się poznać jako kontynuator działań przedwojennej awangardy. Głównym tego powodem było powiązanie sztuki czystej i sztuk użytkowych wspólną podbudową teoretyczną. Blisko współpracował z Tadeuszem Kantorem i był jednym z założycieli II Grupy Krakowskiej. Od początku działalności artystycznej sięgał po różne środki wyrazu, łącząc doświadczenia przekraczania granic fotografii, rzeźby i malarstwa z zasadami projektowania form przemysłowych i z powodzeniem stosując je też na przykład przy aranżowaniu wystaw muzealnych. Jego projekcje ruchomych obrazów nazwanych przez niego kineformami można uznać za oryginalny wkład do sztuk performatywnych, czyli rozgrywających się w czasie.

Od początku lat 60. u podstaw większości, jeśli nie wszystkich dzieł Pawłowskiego, leżała jego idea formy naturalnie ukształtowanej. Artysta uważał, że najprostszym, najbardziej skutecznym i ekonomicznym procesem prowadzącym do powstania jakiejś formy jest taki proces, który w przeważającej mierze oparty jest na prawach natury i tylko częściowo podlega woli twórcy. Daje on też najbardziej autentyczny efekt, to znaczy taki, który nosi w sobie prawdę kreacji. W pracy nad rzeźbami i obrazami wykorzystywał siły działające w przyrodzie, zwłaszcza grawitację i naprężenia materiału.

Tak też powstała Kompozycja srebrna. Tkanina pokryta srebrzystą farbą została rozpięta na malarskich krosnach, czyli blejtramie, i wypchnięta w kilku miejscach ku przodowi za pomocą ukrytych przed wzrokiem widza podpór. Naturalne naprężenie monochromatycznego materiału spowodowało, że na gładkim materiale pojawiły się cienie, które pełnią funkcję plamy koloru. Kompozycja srebrna jest więc zarazem obiektem przestrzennym – reliefem – i wychodzącym w przestrzeń obrazem. Jej kształt zmienia się w zależności od kąta patrzenia, tak jak ma to miejsce w trakcie oglądania rzeźby, co nie pozwala zatrzymać się na jednym tylko widoku.

tekst: Ewa Hornowska

Composition in Silver, 1965
mixed media, 97 × 114 cm

Andrzej Pawłowski was even before graduating from the Krakow Academy of Fine Arts recognised as a continuator of the pre-war avant-garde, mainly through the linking of pure art and applied arts by common theoretical underpinnings. He was a close collaborator of Tadeusz Kantor and one of the founding members of the Second Krakow Group. Since the onset of his career he applied different means of expression, linking the transgression of the limits of photography, sculpture, and painting with the rules of designing industrial forms and successfully applying them e.g. in the arrangement of museum exhibitions. His projections of movable images he called cineforms can be seen as his original contribution to the performing arts, linked to time.
Since the early 1960s, most if not all works by Pawłowski were based on the idea of a natural form. The artist believed that the simplest, most efficacious, and economical process that leads to the creation of a form is primarily based on the laws of nature and only partially subject to the will of the author. It moreover offers the most genuine effect that harbours the truth of creation. When making sculptures and paintings, he made use of the natural forces, especially gravity and material stress.
This is how Composition in Silver was made. Covered with silvery paint, the fabric was stretched on stretcher bars and pushed forward in several places with the help of supports hidden from the viewer’s eye. The natural tension of the monochrome material causes shadows to appear on the smooth material, which act as colour spots. Composition in Silver is then a spatial object, a relief, and a painting jutting out into space. Its shape changes depending on the angle of viewing, as is the case when viewing a sculpture, which prevents one from stopping at a single view only.