Muzeum sztuk użytkowych

Kim jesteśmy

Jesteśmy jedynym muzeum sztuki użytkowej w Polsce

Muzeum gromadzi obiekty sztuki użytkowej powstałe od średniowiecza do współczesności. To z kunsztem wykonane przedmioty, jednocześnie świadkowie zmieniających się gustów, mód i stylów. Eksponowanymi przedmiotami opowiadamy wielowątkową historię o czasach, w których je wykonano i ludziach, którym służyły. Oddano im głos, bo mówiąc o człowieku dawnych epok, jego potrzebach, zainteresowaniach, pragnieniach, mówią również wiele o tym, kim my jesteśmy dzisiaj.

Wychodząc niekiedy poza zwyczajowy pokaz muzealny wystawa działa na różne zmysły oraz zachęca do poznania aktywnego. Realizowany w ramach wielu cykli tematycznych bogaty program wydarzeń, prezentuje muzealną kolekcję szerzej, wzbogacając narrację wystawy stałej, ale także wychodząc poza nią.

1857 – Zawiązanie się Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk – PTPN (początkowo pod nazwą: Towarzystwo Przyjaciół Nauk Poznańskie) i powołanie w jego ramach Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim; znaczną część zbiorów stanowiły obiekty z dziedziny rzemiosła artystycznego, często mające charakter pamiątek historycznych oraz patriotycznych

1870 – Dar Seweryna Mielżyńskiego dla PTPN; pośród obrazów, rysunków, monet i medali są w nim wyroby sztuki użytkowej

1882 – Otwarcie Muzeum im. Mielżyńskich, wybudowanego z donacji Seweryna Mielżyńskiego i ze składek społecznych; w ekspozycji znalazły się różnorodne przedmioty sztuki użytkowej, w tym pamiątki historyczne z różnych epok

1885 – Powołanie Historische Gesellschaft für die Provinz Posen (Towarzystwa Historycznego Prowincji Poznańskiej), gromadzącego przede wszystkim wyroby rzemiosła artystycznego z terenu Wielkopolski i miejscowe znaleziska archeologiczne

1893 – Powołanie Provinzial-Museum in Posen (Muzeum Prowincji w Poznaniu) z Kunstgewerbeabteilung (Dział Rzemiosła Artystycznego) w strukturze

1902 – Provinzial-Museum otrzymuje nazwę Kaiser Friedrich Museum (Muzeum im. Cesarza Fryderyka III); w strukturze muzeum znajduje się Kunstgewerbeabteilung (Dział Rzemiosła Artystycznego)

1903 – Przekazanie do Kunstgewerbeabteilung (Dział Rzemiosła Artystycznego) KFM 267 obiektów sztuki użytkowej z Kunstgewerbemuseum w Berlinie

1904 – Otwarcie nowego gmachu Kaiser Friedrich Museum w Poznaniu

1906 – Przekazanie przez Ministerstwo Wyznań liczącej 222 obiekty kolekcji sztuki dalekowschodniej prof. Adolfa Fischera, attaché naukowego przy cesarskim niemieckim poselstwie w Pekinie, zakupionej przez fundację tajnego radcy handlowego dr Hermanna Paetela z Berlina

1919 – Powstanie Muzeum Wielkopolskiego, które przejęło zbiory i budynek Kaiser Friedrich Museum; powołanie Oddziału Przemysłu Artystycznego w Muzeum Wielkopolskim

1923 – Muzeum im. Mielżyńskich przekazuje w depozyt Muzeum Wielkopolskiemu swoje zbiory – w tym rzemiosło artystyczne

1939 – Przemianowanie Muzeum Wielkopolskiego na Kaiser Friedrich-Museum Posen (KFMP), do którego włączono całość zbiorów Muzeum im. Mielżyńskich oraz obiekty pochodzące głównie z zawłaszczonych przez okupantów wielkopolskich pałaców, dworów i kościołów

1945 – Restytucja Muzeum Wielkopolskiego; dołączenie do jego zbiorów obiektów pozostawionych przez Niemców w różnych miejscowościach oraz tzw. „mienia poniemieckiego” ze składnic muzealnych; powołanie nowego działu: Zbiory Rzemiosła Artystycznego – do 1965 roku zabytki rzemiosła artystycznego eksponowano w różnych miejscach muzeum i w pałacu w Rogalinie.

18 czerwca 1950 – Przemianowanie Muzeum Wielkopolskiego na Muzeum Narodowe w Poznaniu (MNP), z działem Zbiorów Rzemiosła Artystycznego obejmującym tkaniny, metale, ceramikę i meble.

1950 – Założenie Inwentarzy zbiorów: Rz – Ceramiki i Szkła, Rd – Mebli, Rm – Metali, Mi – Miniatur, Rw – Tkanin, V – Variów

1952-1953 – Włączanie do MNP fragmentarycznie zachowanej kolekcji Muzeum Miejskiego w Poznaniu

1965 – Powstanie Muzeum Rzemiosł Artystycznych jako oddziału MNP, z siedzibą w odbudowanej na Wzgórzu Przemysława części Zamku Przemysła, tzw. Budynku Raczyńskiego

1991 – Przemianowanie Muzeum Rzemiosł Artystycznych na Muzeum Sztuk Użytkowych

2010-2015 – Budowa Zamku Przemysła na Górze Przemysła i połączenie go z tzw. Budynkiem Raczyńskiego

2011 – zamknięcie dotychczasowej ekspozycji Muzeum Sztuk Użytkowych

2013-2015 – kapitalny remont tzw. Budynku Raczyńskiego

2014-2016 – organizacja nowych magazynów i nowej ekspozycji Muzeum Sztuk Użytkowych w połączonych budynkach Zamku Przemysła i Budynku Raczyńskiego

26 czerwca 2016 – otwarcie Sali Przemysła i wieży z tarasami widokowymi

26 marca 2017 – otwarcie nowej ekspozycji Muzeum Sztuk Użytkowych

Magazyny

W latach 2014-2016 urządzono nowoczesne i funkcjonalne magazyny dla muzealiów. Ich wyposażenie zostało dostosowane do potrzeb różnych materiałów i gwarantuje realizowanie jednego z głównych statutowych zadań muzeum: zapewnienie zbiorom bezpieczeństwa i stworzenie właściwych warunków do ich przechowywania. Natomiast indywidualnie zaprojektowane rozwiązania umożliwiają pełną dostępność do obiektów dla celów dokumentacji i badań w miejscu przechowywania.
W magazynach znajduje się ok. 6.400 obiektów.

Wypożyczenia i kwerendy

Muzeum Narodowe w Poznaniu udziela szczegółowych informacji dotyczących posiadanych zbiorów własnych.

Osoby zainteresowane przeprowadzeniem szczegółowej kwerendy lub pragnące przeprowadzić ją osobiście prosimy o złożenie pisemnego wniosku do Dyrektora Muzeum z zaznaczeniem tematu, celu i zakresu badań lub przesłanie go mailem na adres: mnp@mnp.pl.

Muzeum nie udziela informacji na temat wartości rynkowej i autentyczności obiektów zabytkowych będących własnością osób prywatnych.

Zbiory

W inwentarzach Muzeum Sztuk Użytkowych wpisanych jest około 12.000 pozycji inwentarzowych, jednak niektóre z nich składają się z wielu sztuk. Wystawa stała  prezentuje około 2.000 obiektów.
Następnych około 2.700 muzealiów jest częścią stałych ekspozycji oddziałów Muzeum Narodowego w Poznaniu: Pałaców w Rogalinie i w Śmiełowie, Zamku w Gołuchowie, Muzeum Historii Miasta Poznania i Wielkopolskiego Muzeum Wojskowego.

Spora ilość zabytków jest wypożyczona długoterminowo różnym muzeom w Polsce, gdzie – niekiedy od dziesięcioleci – uzupełniają ich stałe ekspozycje.
Pozostałe przechowywane są w nowoczesnych magazynach.
Często i niekiedy w pokaźnej ilości, obiekty z naszej kolekcji biorą udział w wystawach czasowych organizowanych przez polskie muzea i instytucje kultury, czasem również za granicą.

Zbiór ceramiki obejmuje wszystkie gatunki dziedziny i liczy ok. 3.500 eksponatów.

Obiekty pochodzą głównie z wytwórni europejskich, mniej liczne są wyroby daleko- i bliskowschodnie.W czesną realizacją jest zespół francuskich płytek posadzkowych z XIII w. W niewielkiej kolekcji kafli piecowych i flizów obiektem szczególnym jest kafel z przedstawieniem Samsona walczącego z lwem z początku XVI w., oraz zespół płytek holenderskich z ok. 1700 r.

Zróżnicowany i bogaty zbiór fajansu obejmuje zarówno majolikę włoską, głównie renesansową, jak i fajans środkowoeuropejski powstały w okresie od baroku do współczesności. Kilkadziesiąt wyrobów pochodzi z Delft, kolejne to przykłady wytwórczości innych wiodących ośrodków, m.in. Berlina, Hanau, Drezna, Rouen, Strasburga, Nevers, Gien, Staffordshire. Fajans polski reprezentują przede wszystkim wyroby z Pruszkowa, Nieborowa, Pacykowa, Włocławka, Koła i z Chodzieży.

Duży zespół tworzą środkowoeuropejskie kamionki, zarówno renesansowe i barokowe, jak i dziewiętnastowieczne – znakomite przykłady historyzmu. Reprezentowane są również angielskie kamionki Josiaha Wedgwooda oraz miśnieńska kamionka böttgerowska. W zespole kamionek dalekowschodnich interesującymi wyrobami są naczynia konserwowane metodą kintsugi.

Znaczącą grupę w zbiorach stanowi porcelana powstała w okresie trzech ostatnich stuleci – wschodnia i europejska, w tym również polska. Stosunkowo licznie prezentowana jest produkcja miśnieńska. Kilka naczyń pochodzi ze słynnego rokokowego Serwisu Łabędziego. Liczną grupę stanowią europejskie porcelanowe wyroby z ok. 1900 r. Polską wytwórczość prezentuje porcelana powstała od XVIII do XXI w., w tym wyroby z Korca i Baranówki, międzywojenne prace związane z Poznańską Szkołą Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego oraz nowoczesne naczynia i figurki z lat 50. – 60. XX w. Odrębnym zespołem jest kolekcja polskiej współczesnej ceramiki unikatowej, obejmująca przede wszystkim twórczość artystów z Gdańska, Wrocławia i Poznania.

Zbiory mebli składają się z około 1400 obiektów i obejmują przedmioty powstałe od średniowiecza do współczesności. W ogromnej większości są to sprzęty europejskie.

Wyróżniają się w nich zwarte i interesujące zespoły mebli gdańskich (XVII – pocz. XX w.) oraz śląskich (XVIII – pocz. XX w.). Meble gdańskie pochodzą częściowo z dwóch historycznych kolekcji, które dały początek zbiorom: Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk oraz niemieckiego Muzeum im. Cesarza Fryderyka III. Są tu m.in. szafy charakterystyczne dla trzech różnych okresów sprzętarstwa gdańskiego: baroku 2. poł XVII w. oraz pocz. XVIII, a także rokoka 3. ćw. XVIII w. Reprezentatywny jest zbiór gdańskich i północnoeuropejskich krzeseł z XVII – XIX w.

Po II wojnie światowej, która przyniosła znaczne straty w zbiorach, trafiło do kolekcji sporo obiektów z tzw. Ziem Odzyskanych. Tym sposobem w muzeum znalazło się szereg – także wysokiej klasy – mebli śląskich i europejskich, m.in. sekretera z wyobrażeniem Sądu Salomona z lat 20.-30. XVIII w.

Mamy pojedyncze meble reprezentujące najważniejsze ośrodki i środowiska meblarskie nowożytności, w tym obiekty meblarstwa włoskiego epoki renesansu, pojedyncze meble francuskie i włoskie XVIII w. oraz z Półwyspu Iberyjskiego.

Ciekawie rozwinęła się po 1945 r. kolekcja mebli z epoki biedermeieru, czyli 1. poł. XIX w. oraz z okresu historyzmu, tj. z 2.poł. XIX w. Zachował się zespół sprzętów z wyposażenia gabinetu dyrektora Muzeum im. Cesarza Fryderyka III, zaprojektowany w 1904 r. przez znakomitego berlińskiego architekta Alfreda Grenandera.Interesująco przedstawia się zespół mebli poznańskich i wielkopolskich. Wśród nich są dwa obiekty z okresu późnego wieku XVIII z charakterystycznym fornirem z ciemnej dębiny oraz pojedyncze sprzęty biedermeierowskie. Z tutejszych mebli XX-wiecznych najciekawsze są: kredens wykonany ok. 1910 r. w firmie Otto Dümke oraz stół w typie mebli art déco ze znanej w okresie międzywojennym Fabryki Mebli Artystycznych Józefa Sroczyńskiego. Ważny jest zespół obiektów „nowoczesnych” powstałych w 2.poł. lat 50. i pocz. 60. XX w. w kręgu ówczesnej Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych.

Liczące ponad 900 sztuk zbiory szkła obejmują lustra, witraże, obrazki malowane na szkle oraz różnorodne naczynia.

Obiekty pochodzą z wytwórni europejskich z okresu od średniowiecza do współczesności.
Kilkunastoma przykładami z różnych okresów od XVI do XX w. reprezentowane są szkła malowane farbami emaliowymi, w tym gomółki witrażowe i szkła cechowe. Technikę malowania emaliami transparentnymi prezentują witraże gabinetowe.

Wysoką klasą ze względu na wartości artystyczne, jak i pochodzenie wyróżnia się zespół szkieł formowanych na gorąco. Jest wśród nich przykład szkła rubinowego oraz okazy weneckiego i północnoeuropejskiego vetro cristallo o finezyjnych kształtach i dekoracjach, powstałe od XV do XIX w. Liczną grupę stanowią szkła szlifowane, cięte oraz grawerowane z motywami pejzaży i wedut miejskich, scen batalistycznych, myśliwskich oraz z portretami, herbami i sentencjami.

Powstały w XVII i XVIII stuleciu w wiodących ośrodkach Europy środkowej. W grupie tej wyróżniają się barokowe szkła śląskie, wśród których okazem wyjątkowym jest puchar zdobiony wypukłym reliefem autorstwa Friedricha Wintera. Wśród wyrobów z hut polskich należących do tego zespołu, dominują wysokiej klasy szkła herbowe.
Odrębny zespół stanowią masywne, szlifowane, często barwne szkła okresu biedermeieru, w tym tzw. szkła pamiątkowe. Epoka historyzmu reprezentowana jest przede wszystkim wyrobami z wiodących hut śląskich. Wyroby secesyjne, szczególnie francuskie i austro-węgierskie, prezentują typowe dla epoki, niespotykane dotąd w wytwórczości europejskiej, techniki wykonania, formy i ornamenty. Niewielki zespół szkieł okresu dwudziestolecia międzywojennego to realizacje z terenu Polski, Czech, Francji i Niemiec.

W odrębnej kolekcji polskiej współczesnej sztuki unikatowej, obok dużego zespołu autorstwa nestora polskich twórców – Henryka Albina Tomaszewskiego, dominuje szkło środowiska wrocławskiego.

Dział Złotnictwa, Biżuterii i Wyrobów z Metali Nieszlachetnych gromadzi wyroby złotnicze, jubilerskie, konwisarskie (wykonane z cyny), zegarmistrzowskie, ludwisarskie (odlane z miedzi, mosiądzu, spiżu lub brązu), rusznikarskie (broń palna) i płatnerskie (zbroje i broń biała) oraz kowalskie, czyli wszystko, co wykonano z metali i ich stopów, także połączonych z kolorowymi kamieniami, emaliami, drewnem, kością słoniową, muszlą czy szkłem.

Prezentują one bardzo szerokie spektrum zabytków: od biżuterii i osobistych drobiazgów, przez wyposażenie i ozdoby domu – w tym zegary, po oporządzenie jeździeckie i broń oraz naczynia i sprzęty świątynne różnych wyznań: katolickie, prawosławne, protestanckie i judaica, wraz z dewocjonaliami osobistymi, wykonane w Europie oraz na Bliskim i Dalekim Wschodzie, w czasach od k. XII w. po współczesność.
Kolekcja liczy obecnie ok. 4.300 obiektów.
Wyjątkowym obiektem jest późnoromańska mosiężna akwamanila w kształcie lwa wykonana w Magdeburgu w k. XII w.

Wśród prac złotniczych znaczące grupy tworzą paradne naczynia manierystyczne i barokowe polskie i niemieckie z XVI – XVIII w. oraz naczynia stołowe XVIII – XIX w., w tym poznańskie.

Dzieła jubilerskie to biżuteria damska i męska – w tym akcesoria stroju i zegarki osobiste, powstałe w Europie w okresie od ok. 1500 r. do lat 70. XX w. Najcenniejszy klejnot to późnogotycki złoty sygnet mieszczański. Ciekawe są złote polskie zegarki kieszonkowe z dekoracjami patriotycznymi i religijnymi, wykonane w Genewie w 3. ćw. XIX w., w firmach stworzonych przez polskich zegarmistrzów: Antoniego Norberta Patka i Franciszka Czapka.

Wśród wyrobów konwisarskich wyróżniają się przedmioty dekoracyjne i użytkowe wykonane w okresie secesji z uszlachetnionych stopów cyny.

W kolekcji zegarów znajdują się zegary słoneczne i mechaniczne powstałe w okresie od 4. ćw. XVI w. do 2. poł. XX w., głównie na terenie Polski, Niemiec i Anglii.

Znaczący jest zespół broni: obuchowej, miotającej, białej, palnej długiej i krótkiej oraz uzbrojenia ochronnego, wykonanych przede wszystkim w Europie i na Bliskim Wschodzie, między 4. ćw. XVI w. a pocz. XX w.

Na kolekcję Działu Tkanin składają się tkaniny dekoracyjne, ubiory, akcesoria mody, paramenty liturgiczne, tkaniny odzieżowe i obiciowe oraz zbiór współczesnej tkaniny unikatowej.

Do najcenniejszych należą gobeliny zachodnioeuropejskie z okresu od XVI do XVIII wieku, zwłaszcza z manufaktur flamandzkich i brukselskich, m.in. z warsztatu rodziny Leyniers.

Ozdobą zbioru kobierców wschodnich, przede wszystkich tureckich i perskich, są dwa egzemplarze niezwykle cennych tapis polonais – kobierców polskich. Kolekcję tkanin służących do dekoracji wnętrz dopełniają makaty wschodnie i polskie, wykonane w najróżniejszych technikach i materiałach. Na szczególne wyróżnienie zasługują kilimy z okresu dwudziestolecia międzywojennego wykonane na Huculszczyźnie, a także w Glinianach, Oknie oraz w Spółdzielni Artystów ŁAD, z dużym zespołem projektów kilimów z pracowni Wandy Grott jeszcze sprzed I wojny światowej.

Kolekcja ubiorów zgromadziła stroje od końca XVIII wieku aż do współczesności, w tym polskie stroje szlacheckie. Jej uzupełnieniem są zbiory akcesoriów mody jak: wachlarze, szale, parasolki, nakrycia głowy, torebki, sakiewki czy rękawiczki. Ważny element tego zespołu stanowią pasy kontuszowe pochodzące przede wszystkim z XVIII wieku, z wielu manufaktur polskich, perskich, tureckich, indyjskich, francuskich i rosyjskich.

Wśród przykładów różnorodnych tkanin użytkowych najstarsze obiekty pochodzą z odległej Ameryki Południowej z okresu prekolumbijskiego.

Zespół paramentów prezentuje przede wszystkim kapy i ornaty, powstałe od XV do XIX wieku, uszyte z tkanin jedwabnych, zdobionych w najróżniejszych technikach, w tym haftami. Wśród nich jako najcenniejsze należy wymienić: kapę z XV/XVI wieku ozdobioną haftem burgundzkim oraz kapę z pretekstą z 1. ćwierci XVI wieku, według tradycji należącą do prymasa Polski Jana Łaskiego.

Ważny zbiór stanowi niewielka, aczkolwiek znacząca, kolekcja miniatur portretowych polskich i europejskich.

Jej trzon stanowią zbiory Edmunda Rastawieckiego (1805-1874) oraz depozyt Antoniego Madeyskiego (1862-1939).
Kolekcję badacza i mecenasa sztuki Edwarda Rastawieckiego, obejmującą głównie miniaturę polską zakupił w 1870 r. mecenas i kolekcjoner, Seweryn Mielżyński (1804-1872) i ofiarował ją Towarzystwu Przyjaciół Nauk w Poznaniu.
Zbiór ten wyróżnia się jakością prac oraz różnorodnością stylową i ikonograficzną. Do najlepszych w kolekcji należą prace Wincentego Lesseura, Anny Bacciarelli czy Anny Rajeckiej.
Depozyt kolekcjonera i artysty Antoniego Madeyskiego, został przekazany w częściach w latach 1925, 1928, 1929 Muzeum Wielkopolskiemu. Trzon kolekcji stanowi miniatura europejska z najliczniejszą grupą szkoły włoskiej. Antoni Madeyski zgromadził w większości miniatury artystów mało znanych i nierozpoznanych, wśród których znajdują się także prace wybitne, jak portret młodego mężczyzny Josepha Bordesa czy „Portret kobiecy” Felicity Sartori- Hoffmann, uczennicy Rosalby Carriery.

Na kolekcję Variów składają się przedmioty o wyjątkowo różnorodnym charakterze.

Większość kolekcji Variów to przedmioty wykonane ręcznie na zamówienie lub w manufakturach, mniej jest obiektów proweniencji nieprofesjonalnej, amatorskiej oraz przemysłowej.
Varia najczęściej stanowią dodatki do strojów i wnętrz, głównie akcesoria damskie, męskie i dziecięce. Są to często przedmioty drobnej plastyki wykonane m.in. z kości słoniowej, jadeitu, drewna i bursztynu. Mamy wśród nich przykłady gliptyki, w tym także dalekowschodniej.
Kolekcję tworzą m.in. gemmy, laski, fajki, przybory do szycia, spinki do mankietów, ozdobne figurki, okulary i ich wcześniejsze odpowiedniki.
Warto wspomnieć także o zbiorze kilkudziesięciu niemieckich secesyjnych opraw książkowych i projektów opraw z XIX/XX wieku. Znaczącą część kolekcji Variów stanowią różnego rodzaju pudełka, futerały i przyborniki. Są to przede wszystkim tabakierki, pudełeczka na kosmetyki i dodatki do strojów, czy na przybory do pisania. Wśród nich można znaleźć przykłady sztuki dalekowschodniej, przede wszystkim z Chin i Japonii, w tym kosztowne lakowe kasetki.

Nasi dobrodzieje

Wyroby rzemiosła artystycznego gromadziły w Poznaniu instytucje działające od połowy XIX wieku: Muzeum Starożytności Polskich i Słowiańskich w Wielkim Księstwie Poznańskim istniejące przy Poznańskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk, potem przemianowane na Muzeum im. Mielżyńskich, niemieckie Towarzystwo Historyczne i utworzone w 1894 roku Muzeum Prowincji, przemianowane w 1903 roku na Muzeum im. Cesarza Fryderyka III oraz od 1919 roku Muzeum Wielkopolskie, w 1950 roku przemianowane na Muzeum Narodowe. W 1923 roku w Muzeum Wielkopolskim zdeponowało swoje zbiory PTPN.
Kolekcje tych placówek rozwijały się w dużej mierze dzięki darom. Niestety nie wszystkie z podarowanych obiektów znajdują się obecnie w muzeum, ponieważ jego zbiory doznały dotkliwych strat w trakcie dwóch wojen światowych. Wśród ofiarodawców byli zarówno przedstawiciele arystokracji i duchowieństwa oraz znaczące postaci ówczesnego życia kulturalnego i polityczno-społecznego Wielkopolski, jak i zwykli obywatele, a także cenieni artyści.
Lista dobrodziejów muzeum w ciągu całej jego historii liczy setki nazwisk oraz wiele nazw stowarzyszeń kulturalnych i społecznych.

Ekspozycja

Wystawa stała prezentuje około 2000 muzealiów powstałych od średniowiecza do współczesności. Dominuje europejska sztuka użytkowa, wśród niej wyroby polskie. Dokonania twórców z innych kontynentów pokazane są z perspektywy Europejczyka.W układzie chronologicznym przyjęto narrację problemową, w której położono akcent na znaczenia komunikowane przez obiekty sztuki użytkowej. Podkreślono rolę przedmiotu w służbie człowiekowi – w aspekcie materialnym i duchowym, w sferze prywatnej i publicznej. Obrane tematy i aranżacja w każdej z sal odmiennie organizują przestrzeń, nawiązując do właściwego epoce klimatu ideowego, estetycznego i artystycznego.
Zaakcentowano wątek kolekcjonerstwa, wskazując na historyczne uwarunkowania oraz zróżnicowany charakter zbieractwa.Wyznaczono ścieżkę dla dzieci, wprowadzono udogodnienia dla osób z niepełnosprawnościami oraz urządzenia do działań multimedialnych. Ekspozycja muzealiów z towarzyszącą jej informacją i wieloma elementami wzbogacającymi poznanie dawnych przedmiotów, wraz z dodatkowymi przestrzeniami do działań edukacyjnych i szeroko pojętych spotkań, stwarza przestrzeń dialogu zarówno z historią, jak i z drugim człowiekiem. W tym szerokim dyskursie miejsce pierwszorzędne zajmuje wirtuozersko wykonany, kunsztowny przedmiot sztuki.
PLANY EKSPOZYCJI:

Podziemie

Skarbiec

W zamkowych piwnicach eksponowane są muzealne kosztowności.Materializuje się tu idea skarbca jako specjalnego, trudno dostępnego, czy nawet ufortyfikowanego pomieszczenia lub budynku do przechowywania klejnotów, kosztowności i pieniędzy oraz cennych państwowych lub rodowych dokumentów, czyli skarbu.Zaprezentowano ponad 130 najcenniejszych, najbardziej efektownych i najciekawszych artystycznie lub historycznie kosztowności: biżuterię damską i męską – w tym akcesoria stroju, zegarki oraz objet d’art i gemmy.

Sala edukacyjna

Przestrzeń za Skarbcem przeznaczona jest do działalności edukacyjnej.Ceglane ściany sali są najstarszymi zachowanymi fragmentami pierwotnej zabudowy Wzgórza Przemysła.

Parter

Sala Przemysła
Sklepiona sala o dwóch podporach, przeznaczona została na zaprezentowanie najważniejszych aspektów, które wiążą się z miejscem (topograficznie) i pierwszym gospodarzem wzniesionego tu zamku (historycznie).Ekspozycja koncentruje się na czterech zasadniczych tematach: Przemysł II – Zamek – Orzeł Biały – Dzieje odbudowy.

Średniowiecze
W prezentacji sztuki powstałej od XII wieku, wyodrębniono dwa wątki: sacrum (sfera świętości i duchowości) i profanum (sfera życia świeckiego) jako nierozdzielne aspekty życia ówczesnego człowieka, przenikające się i oddziaływujące na siebie.

Zbrojownia
W ekspozycji nawiązano do sieni staropolskiego dworu, w której broń zawieszona na ścianach demonstrowała rycerską historię rodu i własną waleczność szlachcica. Wieszano zarówno broń europejską i polską, jak turecką, a nawet perską.Przyjęto podział na Europę i Bliski Wschód. W takim ułożeniu zaprezentowano zespoły broni białej oraz palnej długiej i krótkiej.

Renesans
Ekspozycję sztuki Odrodzenia zbudowano w oparciu o cztery wątki.W centralnym miejscu wykreowano stół humanisty. To odniesienie do renesansowych tendencji laickich i humanistycznych oraz rozkwitu nauk i związanych z tym poszukiwań i odkryć.Stół dzieli salę na dwie części. W jednej zaprezentowano sztukę południa Europy, przede wszystkim Italii, gdzie kierunek nawiązujący do starożytności kształtował się od początku XV stulecia, w drugiej wyroby powstałe w tym samym czasie na terenach leżących na północ od Alp.W wydzielonej przestrzeni wykreowano renesansowy gabinet kolekcjonerski. To nawiązanie do renesansowej Kunstkamery, która pojawiła się w XV wieku i istniała do XVIII stulecia. Przedmioty wyeksponowano zgodnie z renesansową systematyką. Pokazano naturalia – nadzwyczajne dzieła natury obecne w otaczającej człowieka rzeczywistości, scientifica – instrumenty naukowe i przedmioty służące do uprawiania nauk, w tym zegary słoneczne i mechaniczne, exotica – przedmioty pochodzące z egzotycznych krajów, ukazujące unikalność i odrębność dalekiego świata oraz artificialia – przedmioty artystyczne stworzone ludzką ręką.

Piętro 1

Barok
Dla zaprezentowania sztuki XVII wieku i początku następnego stulecia wybrano dwa obszary: Gdańsk i Rzeczpospolitą.Gdańsk zaprezentowano jako „Złotą Bramę Rzeczpospolitej”, przez którą na jej rozległe obszary docierała kultura i towary z całego kontynentu i z krajów zamorskich, ale także jako prężny ośrodek kultury.W Rzeczpospolitej – największym terytorialnie państwie ówczesnej Europy, wielonarodowym i wielowyznaniowym – wykształciła się specyficzna obyczajowość i kultura. Wyeksponowano sarmatyzm – szczególne zjawisko kulturowe, związane ze stanem szlacheckim, cechującym się dumą, walecznością, umiłowaniem Ojczyzny, a także upodobaniem do Orientu.

Rokoko
Ekspozycja ukazuje wyrafinowaną wykwintność XVIII wieku – epoki zwanej „stuleciem porcelany”.Usytuowany pośrodku sali stół nawiązuje do obyczaju dworskich biesiad i prezentuje bogactwo osiemnastowiecznych zastaw stołowych.Sekwencja poświęcona rokokowej modzie ukazuje ubiór i liczne wyroby związane ze stylem życia.Zaaranżowany układ półeczek i konsolek z porcelaną stanowi nawiązanie do zainteresowań kolekcjonerskich i tworzonych w tym czasie gabinetów porcelanowych.Wokół sali rozmieszczono różnorodne przedmioty, które uzupełniają obraz epoki: meble z różnych ośrodków europejskich, finezyjnie zdobione szkło, lustrzane tafle w rzeźbionych ramach, złocone gerydony, ceramiczny piec, monumentalny gobelin oraz polichromowany i złocony fortepian przerobiony z klawesynu. Centralnie zawieszono szklany żyrandol wenecki typu rezzonico.

Klasycyzm, empire, biedermeier
Prezentacja sztuki ostatnich dziesięcioleci XVIII wieku i pierwszej połowy XIX stulecia podzielona została na trzy części odzwierciedlające różne formy fascynacji klasycznymi wzorami w zmieniającej się sytuacji społeczno-politycznej w Europie.Wykreowano fragment wnętrza – kameralny salonik biedermeierowski, jako miejsce życia rodzinnego i towarzyskich spotkań, wypełnione dużą ilością charakterystycznych sprzętów i drobnych wyrobów z różnorodnych materiałów.
Początki muzealnictwa w Poznaniu
Ekspozycja odnosi się do dziewiętnastowiecznych początków nowoczesnego muzealnictwa europejskiego i przywołuje w dwóch sekwencjach ówczesną aktywność muzealniczą poznańskiego społeczeństwa polskiego i niemieckiego.

Historyzm
Zaprezentowano efektowne wyroby dekoracyjne w nawiązaniu do różnorodności ideologicznej i estetycznej cechującej 2. połowę XIX wieku. W tym okresie podziwiając dawną wytwórczość – harmonię formy, technologii i użytkowości – czerpano z repertuaru ornamentów minionych epok, naśladowano stare formy, na nowo odkrywano dawne techniki. Rozwój zaprezentowanej sztuki wiązał się z potrzebami nowych dominujących warstw społecznych – plutokracji i bankierów.

Sala Spotkań
Przestrzeń przeznaczona do działań o rozmaitym charakterze, lecz wspólnym celu: poznania poprzez spotkanie. Wprowadzono różne formy wzbogacające poznanie eksponatu muzealnego. Przy zachowaniu kilku stałych elementów, aranżacja sali jest zmienna.

Kolekcja L. Wyczółkowskiego
Prezentacja zbioru wybitnego polskiego malarza Leona Wyczółkowskiego przekazanego w darze w 1922 roku poznańskiemu Muzeum Wielkopolskiemu. Kolekcja Wyczółkowskiego to wyraz pasji trwającej 35 lat. Na oblicze zbioru wpłynęły upodobania i entuzjazm artysty. Przedmioty zbierane dość przypadkowo miały ważny walor – tworzyły aurę pracowni i pełniły rolę malarskich rekwizytów. Wzorzyste tkaniny, meble, dalekowschodnie i perskie naczynia spotykamy na licznych akwarelach, pastelach i olejach artysty. Przez umieszczone przy gablotach szkła powiększające można dostrzec finezję wykonania i bogactwo materiałowe prezentowanych przedmiotów.

Piętro 2

Daleki Wschód
Prezentacja zbioru sztuki dalekowschodniej stworzonego przez poznańskie muzeum na przełomie XIX i XX wieku, który obejmuje przede wszystkim brązy, ceramikę, tkaniny, elementy uzbrojenia. W 2. połowie XIX w. rozwinęło się w Europie kolekcjonerstwo Wschodu, oparte o fachową wiedzę i znawstwo. Ekspozycja pokazuje przedmioty, z których część powstała jako wyroby użytkowe, ale do Europy sprowadzano je jako obiekty stricte kolekcjonerskie lub do dekorowania wnętrz. Pokazano również tzw. produkcję eksportową – wytwarzaną specjalnie na rynek zachodni i dostosowaną do gustów Europejczyków.

Parada Stroju
Ekspozycja prezentuje ubiory powstałe od lat 80. XIX w. do lat 60. XX w. Przedstawia przemiany modnej sylwetki związane z modelowaniem kształtów kobiecego ciała i stopniem jego eksponowania. Pokazuje proces zmian, jakie zaszły między niewygodą sukni z turniurą, przejawem skrępowania kobiety konwenansami, a swobodą sukienki mini – symbolem rewolucji obyczajowej i przebojem mody ulicznej.

Secesja
Ekspozycję oparto o zestawienie przedmiotów powstałych w wielu miejscach Europy na przełomie XIX i XX wieku. Pochodzą z różnych ośrodków artystycznych, lecz wyrażają to samo dążenie do kształtowania otoczenia człowieka w nowym duchu i zerwanie z hierarchicznym podziałem na sztuki czyste i stosowane. Zapanował kult linii, którą wykorzystywano w aspektach: strukturalnym, symbolicznym, ornamentalnym i abstrakcyjnym. Eksponowano organiczną siłę natury. W ślad za odkryciem sztuki japońskiej, w wyrobach europejskich pojawiła estetyka dalekowschodnia. Eksponaty obrazują przesunięcie głównego akcentu z kosztowności tworzywa na formę i jej opracowanie z zastosowaniem wielu nowych materiałów i technik.

Lata 20., lata 30. XX w.
Ekspozycja ukazuje przede wszystkim sztukę polską, która wolna od zaangażowania w idee niepodległościowe podchwyciła światowe trendy. Uformowana po I wojnie światowej nowa rzeczywistość polityczna i społeczna obfitowała w znaczące wydarzenia kulturalne. W niepodległej Polsce optymizm towarzyszył rozwojowi wszystkich dziedzin życia. Pokazano przykłady wylansowanego w Polsce „stylu narodowego” oraz wyrobów polskich i europejskich w elitarnym stylu art-déco, wykształconym w latach 20. XX w. Pokazano również przykłady funkcjonalizmu lat 30. XX w. Dorobek profesorów i uczniów poznańskiej Państwowej Szkoły Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego, zwanej „Zdobniczą” zwraca uwagę na znaczący rozwój polskiego szkolnictwa artystycznego.

Po 1945 roku
Wyraźny podział na Zachód i Wschód Europy po 1945 roku odegrał znaczący wpływ na poziom kultury materialnej po każdej stronie „żelaznej kurtyny”. Ekspozycja prezentuje znakomite przykłady światowego designu z różnych powojennych okresów oraz wzornictwo polskie z 2. poł. lat 50. XX w. i pierwszych lat następnego dziesięciolecia – dobrego czasu polskiego designu. Wyroby z ceramiki, meble, tkanina odwołują się do modernistycznych kierunków artystycznych. Autorami prezentowanych projektów są w większości artyści z kręgu Instytutu Wzornictwa Przemysłowego powstałego w Warszawie w 1950 r. Zrealizowano je w polskich fabrykach, które w tym czasie chętnie współpracowały z artystami.

Współczesna Sztuka Unikatowa
Kolekcja polskiej współczesnej sztuki unikatowej, gromadzona przez muzeum od lat 60. XX w., dokumentuje osiągnięcia przede wszystkim z okresu kilku pierwszych powojennych dekad. Wtedy kształtowały się główne szkoły i nurty. Ekspozycja prezentuje szeroką gamę formuł artystycznych związanych z trzema rozwijającymi się obok siebie dziedzinami: tkaniną, szkłem i ceramiką.