Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku

Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku znajduje się na trzeciej kondygnacji nowego gmachu Muzeum Narodowego w Poznaniu. Obrazy prezentowane są w układzie chronologicznym, w oparciu o powinowactwo problemowe lub stylowe. Dopełnieniem narracji są monograficzne prezentacje dzieł wybranych mistrzów. Umiejscowienie prac w przestrzeni galerii pozwala dostrzec ich korespondencję opartą na zabiegach formalnych, zbieżności treści i stylistycznych poszukiwań. Aranżacja ta oferuje różne punkty widzenia, z których każdy owocuje szczególnymi pomysłami interpretacyjnymi.

Kształt zbioru w dużym stopniu określił dar Seweryna Mielżyńskiego. Działacz polityczny i kolekcjoner przekazał w 1870 r. blisko 300 obrazów z przełomu XVIII i XIX w. oraz ogromny zespół rycin i rysunków. Po II wojnie światowej dzieła te włączono do kolekcji Muzeum Narodowego. Dziś stanowią one trzon ekspozycji poświęconej sztuce oświecenia i klasycyzmu. Fundacja im. Raczyńskich przy Muzeum Narodowym w Poznaniu jest drugą, równie istotną kolekcją, z której pochodzą prezentowane dzieła. Zasadnicza ich część pochodzi z Galerii Rogalińskiej Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Są wśród nich obrazy Jacka Malczewskiego i prace artystów młodopolskich. W swojej długiej historii kolekcja była wzbogacana darami osób prywatnych, instytucji oraz samych artystów.

W obrębie ekspozycji prezentowane są obrazy i rzeźby powstałe w okresach klasycyzmu, romantyzmu, historyzmu, realizmu, impresjonizmu i Młodej Polski. Od strony starego gmachu galerię otwiera sztuka czasów Stanisława Augusta z portretem koronacyjnym króla autorstwa Marcella Bacciarelliego na czele. Znalazła tu również miejsce jedyna w Polsce monograficzna prezentacja prac Josepha Grassiego. W kolejnych przestrzeniach wyróżniają się zbiory obrazów Aleksandra Orłowskiego i Piotra Michałowskiego. W tej części wystawy eksponowany jest także „Polonez Chopina” Teofila Kwiatkowskiego. Nurt historyzmu reprezentują przede wszystkim obrazy Jana Matejki.

W drugiej połowie XIX w. jednym z głównych problemów, które zajmowały twórców różnorodnych odmian realizmu, stał się stosunek do natury. Temat ten podejmowali Józef Szermentowski, Aleksander Kotsis, Józef Brandt oraz Maksymilian Gierymski. Prezentację impresjonizmu tworzą tak wybitne przykłady nurtu, jak „Mokra Wieś” Władysława Podkowińskiego i „Targ na Kwiaty” Józefa Pankiewicza. W kolejnej przestrzeni będącej sercem ekspozycji wyodrębniono monograficzny pokaz obrazów Jacka Malczewskiego, którego dzieła są wizytówką poznańskiego muzeum. Zamykająca tę sekwencję sztuka Młodej Polski powstała w dominujących wówczas środowiskach Krakowa i Warszawy. Zasobność poznańskiego zbioru pozwoliła na zestawienie małych monografii najwybitniejszych twórców: Olgi Boznańskiej, Józefa Mehoffera, Władysława Ślewińskiego, Witolda Wojtkiewicza, Wojciecha Weissa i Stanisława Wyspiańskiego.