Parawan japoński (byōbu)
Autor: NN
Miejsce powstania: Japonia.
Czas powstania: koniec epoki Edo (1 poł. XIX w.)
Technika/materiał:
Wymiary: wysokość 120 cm, długość 139 cm.
Sygnatury/napisy:
Własność i nr inwentaryzacyjny: Muzeum Pałac w Rogalinie MNP Rog 59
Miejsce ekspozycji: Muzeum Pałac w Rogalinie, salon herbowy
Parawan japoński (byōbu) pochodzący ze zbiorów Muzeum Narodowego w Poznaniu jest wyjątkowy z kilku względów. Przede wszystkim wysoka klasa artystyczna obiektu oraz szlachetne materiały, jak np. złoto zastosowane do wykonania zabytku pozwalają zakwalifikować go do bardzo cennych przykładów sztuki orientalnej. Dodatkowo niewielka liczba tego typu przedmiotów w Polsce zalicza parawan do unikatowych dzieł sztuki. Jednocześnie badania wykonane w czasie prac konserwatorskich odkryły niestandardowy i bardzo ciekawy system napraw, który rzuca nowe światło na tego typu konstrukcje.
Obiekt jest doskonałym i pięknym przykładem sztuki Dalekiego Wschodu. Orientalne cechy uwidaczniają się we wszystkich aspektach dzieła sztuki – kompozycji dekoracyjnego przedstawienia, zastosowanych materiałach, jak również technice wykonania.
Cała konstrukcja parawanu opiera się na drewnianej kratownicy, na którą naklejono kilka warstw papierów (shitabari). Na tak przygotowanym podłożu zamontowano główne przedstawienie (honshi) obramowane tkaninami. Cała konstrukcja otoczona jest drewnianymi listwami pokrytymi laką (urushi). Odwrocie zdobi dekoracyjny papier (karakami).
Główne, dekoracyjne przedstawienie zakomponowane jest w czterech poziomych pasach: najniższy prezentuje niski bambus sasa i melony uri, ponad nim znajduje się motyw białych, różowych i czerwonych goździków na złotym tle, następnie pędy bambusów z akcentami zieleni, całość zamyka chmura złotego pyłu. Dekoracja wykonana została tradycyjnymi technikami – malarstwo nihonga (farby na podłożu papierowym), złocenia kirihaku.
Honshi otaczają dwie tkaniny – jedna w kolorze żółtym, druga granatowa. Obie są wzorzyste, wykonane w technice nishiki.
Odwrocie zdobi karakami w odcieniach bieli, szarości i czerni. Kompozycje tworzą okręgi zawierające stylizowane sylwetki wróbli.
Badania technologiczne wykonane podczas prac konserwatorskich ukazały bardzo ciekawy system napraw wykonany jeszcze na terenie Japonii. Główne przedstawienie – honshi było tak cenne, że zgodnie z tradycją zostało przeprawione. Do trzonu konstrukcji zastosowano nowe kratownice oraz arkusze papieru, zewnętrzną dekorację wykonano z dobranych tkanin i papierów. Z czasem i ta forma uległa zniszczeniu, zdecydowano się jednak nie demontować całości, ale wkleić nowe papierowe zawiasy oraz dwukrotnie naklejać inny papier na odwrocie. W wyniku tych zabiegów zakłócona została równowaga warstw na awersie i rewersie obiektu, nie spowodowało to jednak deformacji konstrukcji, a pozwoliło dotrwać do naszych czasów.
Ogólny stan zachowania obiektu był jednak bardzo zły. Wszystkie elementy były osłabione, dodatkowo konstrukcje destabilizowały liczne ubytki. Silne zabrudzenia, zmiany kolorystyczne pigmentów oraz niekompletność konstrukcji (brak co najmniej jednego panelu) unieczytelniały estetykę obiektu. Parawan nie był zatem ekspozycyjny, a każda próba jego otwierania i zamykania powodowała dalsze zniszczenia.
Prace konserwatorskie polegały na oczyszczeniu wszystkich elementów oraz warstw malarskich, ich stabilizacji, a w przypadku ubytków rekonstrukcji. Wykonano nowe podłoże, na oryginalnych kratownicach wklejono 6 warstw papierów (honeshibari, dobari, minokake, minoshibari, , shitauke, uwauke) oraz zamontowano zawiasy (chotsugai – kami). Następnie zamontowano główne przedstawienie (honshi) oraz dekoracyjne papiery na rewersie (karakami). Całość uzupełniono tkaninami (fuchi-dori), listwami pokrytymi laką (fuchi-uchi) oraz zdobieniami krawędzi (oze-hari).
Opracowała: Joanna Kokoć (Pracownia Konserwacji Zabytków Etnograficznych MNP)
Autor prac konserwatorskich: Joanna Kokoć (Pracownia Konserwacji Zabytków Etnograficznych MNP)
Współpraca:
- Aldona Kłapouch (Pracownia Konserwacji MNP )
- Lucyna Grupa (Pracownia Konserwacji MNP)
- Anna Skowrońska (Pracownia Konserwacji MNP)
- Agnieszka Rękawek (Pracownia Konserwacji MNP)
- Monika Rudy-Sikora (Pracownia Konserwacji MNP)
- Tomasz Pokorski (Pracownia Konserwacji Mebli MNP)
Badania historyczne:
dr Krzysztof Kalitko (Dział profilaktyki muzealnej MNP)
Tadeusz Grabski (Archiwum MNP)
Badania filologiczne:
Maho Ikushima, Nagisa Rządek, dr Maciej Kanert (Uniwersytet Adama Mickiewicza)
Badania laboratoryjne – identyfikacja zastosowanych materiałów:
Anna Michnikowska (Pracownia Badań Technologiczno-Konserwatorskich MNP)
Anna Klisińska-Kopacz (Laboratorium Analiz i Nieniszczących Badań Obiektów Zabytkowych Muzeum Narodowe w Krakowie )
Konsultacje z zakresu konserwacji laki: Joanna Koryciarz-Kitamikado (freelancer)
Pracownia Introligatorska MNP: wykonanie opakowania ochronnego
Dział Informatyki MNP: wykonanie fotografii
Dział wydawnictw MNP: wykonanie wydruku wielkoformatowego
Dział profilaktyki muzealnej MNP: dezynfekcja obiektu
Prace konserwatorskie zrealizowane w ramach projektu "Rewaloryzacja i modernizacja zespołu pałacowo-parkowego w Rogalinie, Oddziału Muzeum Narodowego w Poznaniu. II etap".
