Stanisław Wyspiański (1869-1907). Duży wpływ na ukształtowanie się oryginalnego i rozpoznawalnego stylu artysty miały krakowskie studia u Jana Matejki, podróże i kilkuletni pobyt w Paryżu z przyjacielem, Józefem Mehofferem. Szczególne wrażenie wywarła na nim poznana tam twórczość Van Gogh’a, Gauguin’a i Toulouse’a Lautrec’a. Uczulony na farbę olejną, zaczął używać głownie pasteli. Poza malarstwem zajmował się grafiką, wykonywał dekoracyjne polichromie, projektował witraże, inscenizacje teatralne, wnętrza i meble, pisał poezję i dramaty. Jego sztukę, wpisującą się w program Młodej Polski określa się jako symboliczną, ekspresjonistyczną i secesyjną.
Opis obrazu:
Portret ukazuje głowę młodej kobiety w ujęciu profilowym. Linia profilu zaznaczona jest mocnym, brązowym konturem, widocznie odcinającym twarz od tła. Wzrok modelki jest spuszczony, powieki przymknięte, rzęsy rzucają cień na obszar pod okiem. Twarz jest delikatnie różowa. Na czoło spadają brązowe loki grzywki. Włosy upięte są w kok z tyłu głowy. Artysta oddaje układ ich pasm z dużą szczegółowością. Postać wydaje się być skąpana w promieniach światła, ich refleksy widoczne są szczególnie na włosach kobiety.
Modelką dla Wyspiańskiego była jego siostra cioteczna – Maria Waśkowska. Kuzyni znali się od dzieciństwa, łączyła ich zażyła relacja. Postać krewnej była częstym wizerunkiem na portretach artysty. „W tym czasie malował trzy moje portrety. Pierwszy – to portret w jasno-niebieskiej sukni […, z czarną aksamitką na szyi, sygn.. luty 1894, w zbiorach MNW – A. Ł]. Drugi – to portret mój razem z siostrą młodszą, Felą, w bluzkach czerwonych w kratkę. […, zaginiony /?/ - A.Ł]. Trzeci – to główka pastelowa z profilu (1895); znajduje się w zbiorach hr. Raczyńskiego w Rogalinie. Portrety moje malował zawsze w godzinach przedwieczornych, gdy zniżające się słońce ku zachodowi rzucało światło wprost do okien mieszkania wujostwa”.* Określa się, że portret mógł zostać wykonany w lipcu 1895, kiedy Maria przebywała w Krakowie w Kazimierza i Joanny Stankiewiczów, gdzie przybywał również Wyspiański.
Tekst: Katarzyna Bartosiak
Literatura:
Galeria Rogalińska Edwarda Raczyńskiego, oprac. M.Gołąb, A.Ławniczakowa, M.P.Michałowski, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu, listopad 1997-marzec 1998], Poznań 1997, poz. kat.462.
