Na przełomie wieków, około 1900 roku w Paryżu do głosu dochodzi pokolenie młodych, 30-letnich artystów, którzy pod wpływem neogotyku i symbolizmu tworzą podwaliny nowej sztuki. Zaczynają jako malarze, by po niedługim czasie oddać się działalności dekoracyjnej, projektując sztukę użytkową i tworząc grafiki. Pragną realizować idee „sztuki totalnej”, obecnej w każdym aspekcie codziennego życia*. Trudno wyobrazić sobie dogodniejszy czas i miejsce na promocję nowego nurtu niż Powszechna Wystawa Światowa, która gościła w Paryżu w 1900 roku i otwarła swe podwoje dla blisko 51 milionów osób. Sztuce rodzącego się stylu Art Nouveau poświęcono znaczną część jej ekspozycji**.
Sama nazwa ‘Art Nouveau’ pojawia się po raz pierwszy w roku 1884 w belgijskim czasopiśmie „L’Art Moderne”. Określa ona działania podejmowane przez grupę dwudziestu artystów, malarzy i rzeźbiarzy „Les Vingt” głoszących hasło „syntezy wszystkich sztuk”. Nurt ten początek swój wziął niewątpliwie z działań reformatorskich podejmowanych na terenie anglosaskim przez ruchy Arts and Crafts oraz Aesthetic. Wpływ na szybkie rozpropagowanie określenia nowej sztuki miał Samuel Siegfried Bing, który w latach 90. otworzył galerię nazwaną „Salon de l’Art Nouveau”***.
Charakterystyczne, dekoracyjne, inspirowane światem przyrody giętkie, faliste linie zdominowały warstwę ornamentacyjną rzemiosła artystycznego oraz malarstwa i rzeźby okresu trwającego od lat 80. XIX wieku aż do wybuchu pierwszej wojny światowej. Jednym z przedstawicieli nowej sztuki był Henri-Jules-Ferdinand Bellery-Desfontaines.
Henri-Jules-Ferdinand Bellery-Desfontaines (1867-1909)**** był francuskim malarzem, litografem i projektantem sztuki użytkowej. Nauki pobierał w Académie Julian w Paryżu u Pierre-Victora Gallanda, Williama Bouguereau oraz Jean-Paula Laurensa. Współpraca między uczniem i mistrzami kontynuowana była także poza murami uczelni w realizowanych na terenie Paryża projektach dekoracyjnych. Artysta wystawiał swe dzieła na Salonach Société des Artistes Français i Société Nationale des Beaux-Arts*****. Malarz zmarł w wieku 42 lat. Pozostawił po sobie wiele niezrealizowanych projektów.
Opis obrazu:
Obraz „Młodość” zakupiony został do rogalińskiej kolekcji zapewne już w roku swego powstania, w czasie debiutu Henri-Jules-Ferdinanda Bellery-Desfontainesa jako członka Salonu Société Nationale des Beaux-Arts w Paryżu. Dzieło utrzymane jest w stylistyce Art Nouveau. Rok wcześniej, w 1898 podobna kompozycja ukazana została przez artystę na litografii „L’Énigme” („Zagadka”)******.
Na pierwszym planie widzimy postaci młodej kobiety i mężczyzny splecionych w miłosnym uścisku. Para ukazana została na tle bujnej, zielonej roślinności. W tym ujęciu tytułową „młodość” interpretować możemy jako okres nieskrępowanej niczym, największej szczęśliwości, idyllicznej, porównywanej z tą rajską. Młodość powiązana jest tu nierozerwalnie z towarzyszącą jej miłością. Stworzeni dla siebie - jedyny mężczyzna i jedyna kobieta. Nagie, splecione ciała kochanków, krzywizna zarysowujących je linii, ich giętkość nawiązują do dobrze znanej stylistyki sztuki początku wieku.
Zależność od otaczającej ich natury podkreślona została poprzez dominującą w przedstawieniu, tętniącą życiem florę. W dziele Bellery-Desfontainesa roślinność ukazano w jej naturalnej postaci i w pierwotnym środowisku występowania. Staje się ona żywym ornamentem i to ornamentem nieokiełznanym, wychodzącym nawet poza ramy kompozycji, jak chociażby pnącze wonnego powoju.
W „Młodości” uwagę zwraca wprowadzona przez artystę hierarchia. Art Nouveau szczególną atencję kieruje ku postaciom kobiecym. Idealizuje ich sylwetkę, podkreślając jej delikatność, subtelność i miękkość modelunku. Na obrazie Bellery-Desfontainesa ta sama, hołubiona niewiasta nakłada złoty wieniec laurowy na głowę swego wybranka. Korona laurowa staje się symbolem jego zwycięstwa, pierwszeństwa, ale też zwieńczeniem, uhonorowaniem posiadanych przez niego umiejętności.
„Młodość” w ujęciu Bellery-Desfontainesa jest nieokiełznana, podobnie jak towarzysząca jej, bujnie rozwijająca się przyroda. Jest pełna namiętności, ale i roztropności, pragnie bowiem jak najdłużej zachować swe miejsce w raju.
Tekst: Agnieszka Wajroch
Literatura:
**A. Wójcik, Omówienie wystawy w Le Petit Palais, Musée des Beaux-Arts de la Ville de Paris (2 IV – 17 VIII 2014), Quart Nr 3(33)/2014, s. 101-105,
*****Galeria Rogalińska Edwarda Raczyńskiego, oprac. M. Gołąb, A. Ławniczakowa, M. P. Michałowski, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu, listopad 1997-marzec 1998], Poznań 1997, poz. kat. 22 i nota biograficzna,
