Julian Fałat (1853-1929) uczył się w krakowskiej Szkole Sztuk Pięknych i w Monachium. Pochodził z chłopskiej rodziny, co ukształtowało jego artystyczną drogę. Stał się rozpoznawalny jako akwarelista, ponieważ jako niezamożny student wybierał tę tańszą technikę malarstwa. Znany jest także jako „malarz polowań” ponieważ taką funkcję pełnił przez dziesięć lat na dworze cesarza Wilhelma II. W 1895 roku został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, która dzięki niemu stała się Akademią.
Opis obrazu:
Julian Fałat w 1886 r. dostał zlecenie na malarską dokumentację polowania Antoniego Radziwiłła z cesarzem Wilhelmem II. Zlecenie okazało się początkiem kariery Fałata jako malarza polowań, z którymi do dziś jest przede wszystkim kojarzony. Podczas polowania Henryk Sienkiewicz powiedział do znajomego: „Wie pan, to zadziwiające! Po prostu prześladuje mnie tu Fałat! Wciąż myśleć muszę o nim i widzę jego obrazy”
W przeciwieństwie do innych artystów malujących polowania, takich jak Kossak czy Chełmoński, Fałat rzadko przedstawiał typowe, dynamiczne ujęcia, martwą zwierzynę, konny pościg czy ujadające psy. Jego obrazy przedstawiały myśliwych z dystansu, z ciągle nowej, ciekawej pespektywy. Nie upiększał i nie dramatyzował kompozycji, ale pokazywał realia polowań, w których zawarte było też oczekiwanie, odpoczynek czy powrót ze zwierzyną. Rzadko przedstawiał ranne zwierzęta i decydujące momenty gonitwy.
Podobnie jest w obrazie „Nagonka”, gdzie nie widać dynamicznego pościgu, tylko tyły sań i dużą grupę ludzi stojącą spokojnie przy ognisku w oddali. Większość przestrzeni zajmuje pierwszoplanowy śnieg i rytmiczne pasmo lasu w tle. Biel połaci śnieżnej podkreślona jest przez kontrastujące z nią, błękitne cienie rzucane przez drzewa wokół, oraz tworzące się w zagłębieniach wyżłobionych przez sanie. Trudno znaleźć w obrazie jakiś element pościgu sugerowany przez jego temat. Malarz obserwuje scenę z dużego dystansu, jakby sam nie chciał brać w nim udziału, przedstawia jego kulisy, czekających na zwierzynę myśliwych. Temat w obrazie wydaje się być poboczny, nie tak bardzo istotny jak światło załamujące się z bieli w błękity i granaty na śniegu, czy jak niebiesko-szary dym unoszący się między drzewami. To światło i kolor oraz przyroda zdają się być najważniejszym tematem fascynującym malarza.
W roku, w którym powstała „Nagonka”, Fałat namalował całą serię zimowych pejzaży. Ukazują one śnieżne pustkowia poprzecinane strumieniami zimnej wody. W omawianym obrazie artysta także skupia się bardziej na obserwacji przyrody wokół niż na polowaniu w oddali, które maluje jakby przy okazji. W roku 1907 jest już dojrzałym artystą, którego doświadczenie i droga jaką przeszedł w życiu zawodowym i prywatnym odciskają się na jego płótnach. Malowaniem scen myśliwskich zajął się ze względów finansowych. Przyroda jednak fascynowała go od dzieciństwa, które spędził na wsi. Kiedy w 1895 roku został dyrektorem Szkoły Sztuk Pięknych w Krakowie wprowadził katedrę pejzażu z Janem Stanisławskim, pejzażystą na czele, co było nowością i zmianą kierunku Szkoły wcześniej zarządzanej przez Jana Matejkę. Obraz „Nagonka” jest zatem połączeniem poszukiwań artystycznych Fałata oraz wykonywaną przez niego pracą zarobkową, z której słynął.
Tekst: Sylwia Korczak
Literatura:
Galeria Rogalińska Edwarda Raczyńskiego, oprac. M.Gołąb, A.Ławniczakowa, M.P.Michałowski, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu, listopad 1997-marzec 1998], Poznań 1997, poz. kat.107.
