Wilhelm List (1864-1918) był malarzem i grafikiem austriackim. Uczył się w Akademii Wiedeńskiej, następnie Monachijskiej i w Académie Julian w Paryżu. Od 1898 do 1905 roku aktywnie działał w wiedeńskiej „Secesji”. Należał do tzw. „Klimt-Gruppe”. Wyróżniał się przede wszystkim jako portrecista osób z nim spokrewnionych lub zaprzyjaźnionych. Technika, w której tworzył nawiązywała do realizacji Aman-Jeana. Najważniejszym trzonem jednak jego działalności artystycznej były drzeworyty i litografie****.
Opis obrazu:
W kontekście dzieł francuskiej Art Nouveau, „Wizerunek kobiety”/ „Portret kobiety” Wilhelma Lista, przedstawiciela wiedeńskiej „Secesji” prezentuje ujęcie znacznie spokojniejsze, mniej ekspresyjne, subtelniejsze, bardziej linearne i zgeometryzowane. Ornament staje się elementem niezmierne ważnym w przedstawieniu, dopełniającym je, jednak nie dominującym. Choć pochodzi ze świata natury, nie jest żywym organizmem. W pełni podporządkowuje się nakładanej nań funkcji.
„Secesja trwała krótko. Jej zaczątki kształtują się w latach osiemdziesiątych XIX wieku. Około 1890 r. ona, jak się zdaje niezależnie od siebie, w wielu ośrodkach – w Londynie i Chicago, w Barcelonie i Brukseli – i z zawrotną szybkością rozprzestrzenia się na sporych obszarach naszej planety.”* . Francuska Art Nouveau w Niemczech otrzymuje nazwę „Jugendstil”. W 1897 r. twórcy nowej sztuki zdominowali VII Międzynarodową Wystawę Sztuki w Monachium. W tym samym czasie w sąsiedniej Austrii Gustaw Klimt i Joseph Maria Olbrich powołują do życia wiedeńską „Secesję”.
Na budynku wystawienniczym grupy umieszczono zapisane złotymi literami motto: „Der Zeit ihre Kunst, der Kunst ihre Freiheit” („Czas jest sztuką, sztuka jest wolnością”). Sama nazwa ‘secesja’ oznaczała rozłam, odłączenie się, odejście od dominujących prądów i tendencji w sztuce, od powszechnie uznanego wiedeńskiego Künstlerhausu i zwrócenie się ku nurtowi odmiennemu, dążenie do znanej z czasów wieków średnich, ponownej syntezy wszystkich sztuk.
W 1903 roku architekt Josef Hoffmann wraz z grafikiem i malarzem Kolomanem Moserem zawiązują Wiener Werkstätte – Stowarzyszenie Wiedeńskich Rzemieślników, które tworzy następnie własny Wiener Werkstätte Stil – styl warsztatów wiedeńskich**. Zgrupowani w nim przedstawiciele rozmaitych gałęzi sztuki rzemieślniczej mieli tworzyć przedmioty wysokiej jakości, użyteczności i wartości artystycznej, zaspokajające codzienne potrzeby konsumentów i ich doznania estetyczne.
W 1905 roku wiedeńska „Secesja” na skutek wewnętrznych sporów dotyczących m.in. traktowania na równi sztuki dekoracyjnej i tradycyjnych sztuk plastycznych podzieliła się na dwie grupy. Jedna z nich zgromadziła się przy Josefie Engelharcie, druga otrzymała nazwę – Klimt-Gruppe. Członkowie tej ostatniej w 1908 roku zorganizowali w Wiedniu Kunstschau (Art Show), w czasie którego zaprezentowano m.in. „Pocałunek” Klimta***.
Przedstawicielem wiedeńskiej „Secesji” w galerii rogalińskiej, obok należących do stowarzyszenia malarzy polskich: Teodora Axentowicza, Juliana Fałata, Wlastimila Hofmana, Alfonsa Karpińskiego, Jacka Malczewskiego czy Józefa Mehoffera, jest także Wilhelm List.
Na portrecie uwiecznił artysta panią Neumann – swą ulubioną modelkę. Kobieta odziana jest w suknię będącą urzeczywistnieniem idei Wiener Werkstätte****. Postać ukazana została en trois quatre (w trzech czwartych). Jasna karnacja modelki i zdobiące jej głowę, delikatnie spływające na ramiona pasma falowanych złotych włosów kontrastują z ciemnym, czarno-granatowym tłem. Sposób ujęcia sylwetki i kompozycja przedstawienia z jednej strony odnoszą nas do twórczości współczesnego artyście Augusta Klimta, z drugiej do stylistyki nawiązującej do portretów renesansowych.
Artysta ogromną wagę przywiązywał do opracowania detali dekoracyjnych i ornamentacyjnych przedstawienia. Wzrok skupiają ciemne opaski zdobiące głowę, dwa sznury czarnych pereł, pasiasta tkanina, z której wykonana została suknia oraz wieńczący ją na wysokości odsłoniętych ramion ozdobny pas ze złotym, roślinnym, precyzyjnie wykonanym haftem. Elementem dopełniającym kompozycję jest fragment jasnozielonej tkaniny zdobiącej ścianę, pokrytej ornamentem kwiatowym i geometrycznym.
Tekst: Agnieszka Wajroch
Literatura:
*M. Wallis, Secesja, Warszawa 1967, s. 11,
**http://www.mak.at/.../mak.../wiener_werkstaette_archive, [dostęp: 14.04.2021],
***https://www.neuegalerie.org/.../artist-profiles/gustav-klimt, [dostęp: 14.04.2021],
****Galeria Rogalińska Edwarda Raczyńskiego, oprac. M. Gołąb, A. Ławniczakowa, M. P. Michałowski, [katalog wystawy w Muzeum Narodowym w Poznaniu, listopad 1997-marzec 1998], Poznań 1997, poz. kat. 207 i nota biograficzna.
