W twórczości Teodora Axentowicza (1859-1938) odnaleźć możemy wpływy impresjonizmu, symbolizmu, secesji oraz fascynacji sztuką japońską. Delikatna, wysublimowana technika tworzonych przez niego portretów pozwala określać ją jako „prąd nowoczesny, kształcony na sztuce japońskiej, gdzie przy skrajnym naturalizmie zachowana jest linia, zachowany rysunek. Chcąc takim być artystą, potrzeba wiele umieć i wiele odczuwać, a przede wszystkim potrafić szukać, znaleźć i wyzyskać.” *.
Opis obrazu:
Portret autorstwa Axentowicza przedstawia profil młodej kobiety ukazanej we wnętrzu mieszkalnym. Oczy jej są przymknięte, oddaje się rozmyślaniom. „Ta zaduma, spotykana tak często w twarzach malowanych przez niego kobiet, ten sentyment enigmatyczny, znaczony subtelnymi dotknięciami pędzla lub kredki, zdaje się być umiłowanym motywem twórczym artysty.” **.
Ciemne włosy modelki upięte zostały w kok. Namalowano ją w swobodnym stroju domowym, a więc w ujęciu bardzo intymnym. Rozchylone poły narzuconego na ramiona orientalnego, różowo-błękitnego jedwabnego szlafroku ukazują fragment białej, ozdobionej koronkami bielizny. Z lewej jej strony umieszczono figurkę kobiety w rozłożystej sukni, w prawej ręce trzymającej nieokreślony bliżej przedmiot, gestykulującej lewą dłonią z uniesionym, sugerującym zwrócenie nań uwagi palcem wskazującym.
Portretowana i figurka ukazane zostały na niebieskawo-zielonym, zamaszyście zarysowanym tle, na którym pojawiają się zaledwie naszkicowane liście winorośli.
Trudno jednoznacznie zidentyfikować namalowaną przez artystę postać. Być może jest to Janina Poznańska, którą w tym samym roku 1910 Axentowicz kilkakrotnie portretował***.
Zestawienie profilu młodej kobiety ze stojącą tuż obok niej figurką pozwala na porównanie obu wizerunków. Tożsamy wydaje się stonowany, melancholijny, skłaniający do zadumy nastrój przedstawień. Poprzez powiązanie z wizerunkiem rzeźbionym uwydatniony zostaje idealizm zachowanych proporcji i symetrii kobiecego profilu. Prym malarstwa tkwi w tym ujęciu w możliwości oddania wewnętrznej złożoności postaci. Zewnętrzny spokój i stagnacja, skrywają niezwykle rozbudowany świat wewnętrzny. Nie zdradza go żaden gest, czy trzymany przedmiot, a jedynie wyraz twarzy.
Tekst: Agnieszka Wajroch
Literatura:
* St. R. Lewandowski, Teodor Axentowicz w: Tygodnik Ilustrowany, 1901, nr 7, s. 122,
** T. Z. Bednarski, Krakowskim szlakiem TEODORA AXENTOWICZA, Wydawnictwo SECESJA, Kraków 2004, s. 87,
*** Por. Portret Janiny Poznańskiej z około 1910 roku, https://pl.wikipedia.org/wiki/Teodor_Axentowicz..., [dostęp: 25.04.2021].
