WACŁAW SZYMANOWSKI, Macierzyństwo III, 1903

Wacław Szymanowski (1859–1930)
Macierzyństwo III, 1903

marmur biały, 125 × 110 × 113
dar Kazimierza Hąci, 1920
nr inw. MNP P 191

Szczególne miejsce pośród ujęć tematu macierzyństwa, znajdującego w ikonografii chrześcijańskiej wzorzec w postaci Marii z Dzieciątkiem, zajmuje niezwykle ekspresyjna i bogata w znaczenia rzeźba Macierzyństwo Wacława Szymanowskiego. Temat frapował artystę na tyle, że podejmował go kilkakrotnie, w różnych ujęciach i skali.
Rzeźbę, pokazywaną wcześniej w Wiedniu, Paryżu i Pradze, nagrodzono w 1905 r. złotym medalem na wystawie Secesji Wiedeńskiej, zaprezentowanej następnie w Monachium.
Dla wyrazu tej wersji rzeźby nieobojętny jest materiał, z którego została wykonana. Marmur, uważany za najszlachetniejsze tworzywo rzeźbiarskie, przywołuje antyczny ideał piękna, harmonijne połączenie pierwiastka duchowego i materialnego; pobrzmiewa w nim myśl Michała Anioła uznającego za prawdziwą rzeźbę jedynie tę, która wydobywana jest z bloku marmuru. I tak jak u niego, a potem u Rodina – świadectwo tego wydobycia, współistnienie postaci z surowym kamieniem, jest znaczące w rzeźbie Szymanowskiego.
Ukazuje ona nagie postaci kobiety i dziecka splecione uściskiem. Matka podtrzymująca dłonią głowę dziecka pochyla się, składając na jego ustach pocałunek. Upozowanie postaci, ich szczególna dynamika, nadaje przedstawionej sytuacji charakter dramatyczny i niejasny, a w zależności od punktu widzenia ukazuje rozmaite jej znaczenia. Kobieta w skrajnym wychyleniu podciąga pod siebie przytulone do niej dziecko obejmujące ją oburącz za szyję. Splecenie postaci podkreśla ich wzajemną nierozerwalność i zależność. O ile jednak z jednej strony matka ukazana jest w samodzielnym działaniu, w momencie przekazywania tchnienia życia, o tyle z drugiej strony przygarnia kurczowo czepiające się jej dziecko, jakby przeciwstawiając się lub poddając działaniu zewnętrznej siły. W ten sposób rzeźba zarówno ukazuje macierzyństwo jako wieloaspektowy związek osób, jak i wiąże się z modernistyczną fascynacją cudem życia, tworzenia i odradzania się, niezgłębioną tajemniczą siłą rządzącą fenomenem dawania życia i kierującego nim losu.

tekst: Dorota Suchocka

Maternity III, 1903
white marble, 125 × 110 × 113
gift of Kazimierz Hącia, 1920

Among the images of maternity, the Virgin Mary and Child, a paragon of Christian iconography, occupies a special place. The sculpture Maternity by Wacław Szymanowski, extremely expressive and charged with meaning, is patterned on this image. The theme intrigued the artist inasmuch as he took it up repeatedly, in various arrangements and scales.
The sculpture, displayed earlier in Vienna, Paris, and Prague, was awarded a gold medal in 1905 at a show of Vienna Secession later to be displayed in Munich.
The material of the original version of the sculpture is very significant for its expressive force. Marble, regarded as the most noble material for sculptors, brings to mind the ancient ideal of beauty, a harmonious combination of the spiritual and the material. It resounds with the idea expressed by Michelangelo, who believed that the only true sculpture is that hewn out of a slab of marble. As in Michelangelo and later in Rodin, the trace of that hewing, the coexistence of the character and the rough stone are important in Szymanowski’s work.
The sculpture shows the two naked embracing figures of a woman and child. The mother, supporting the child’s head with her arm, bends over the child and kisses him on the mouth. The arrangements of the figures and their extraordinary dynamics imparts a dramatic and opaque character to the work, and depending on the vantage point reveals its multiple signification. The woman, reaching out as far as she can, brings to herself the child who embraces her neck with both his hands. The intertwined figures are thus inseparable and co-dependent. However, whereas the mother is shown as taking independent action, at the moment of transferring the breath of life, on the other hand she holds on tight to the clinging child as if opposing or succumbing to an outside force. In this way the sculpture represents maternity as a multifarious relation of persons and reflects the Modernist fascination with the miracle of life, creation and recreation, an unfathomable mysterious force that governs the giving of life and of fate that directs it.