JACEK MALCZEWSKI, Umywanie nóg, 1887

Jacek Malczewski (1854–1929)
Umywanie nóg, 1887

olej na płótnie

Obraz sytuuje się na wczesnym etapie twórczości Jacka Malczewskiego, kiedy to autor zdradzał silne inspiracje poezją Juliusza Słowackiego. Artysta zaczerpnął scenę z VIII rozdziału Anhellego (w którym kobieta „piękna jak Anieli niebiescy” obmywa nogi swojemu mężowi), jednak nie ograniczył się wyłącznie do jej zilustrowania. Kobieta klęczy u stóp zapatrzonego w dal, nieobecnego duchem mężczyzny, i umywa jego stopy. Czynność tę wykonuje z namaszczeniem, nie dotykając ciała bezpośrednio – niczym święta Weronika, bardziej ociera stopy, niż je myje. W pierwszym momencie scena ta wydaje się mieć charakter poddańczy, tymczasem w świetle jej biblijnych pierwowzorów może być czytana wręcz odwrotnie. Znane są trzy sceny biblijne wykorzystujące motyw umywania nóg. Dwie z nich są bardzo do siebie zbliżone: w pierwszej jawnogrzesznica łzami obmywa stopy Jezusa i ociera je włosami, wyrażając skruchę. W drugiej – Maria Magdalena namaszcza Chrystusowi stopy drogocennym olejkiem nardowym w symbolicznym geście namaszczenia Jezusa na śmierć krzyżową. W trzeciej zaś – najbliższej sytuacji z obrazu – Jezus w wieczerniku obmywa nogi swoim uczniom, przez ten gest pouczając ich o wzajemnej miłości uzdalniającej do wrażliwości na drugiego człowieka.
Obraz powstał dokładnie w roku, w którym Jacek Malczewski zawarł związek małżeński z Marią Gralewską. Czy wydarzenie z biografii artysty mogło mieć związek z namalowaną sceną?…

tekst: Kinga Sibilska

The Washing of the Feet, 1887
oil on canvas

The painting belongs to the early stage of Jacek Malczewski’s oeuvre, when the author was under the powerful spell of Juliusz Słowacki’s poetry. The artist drew the scene from Chapter VIII of Anhelli (where a woman „as beautiful as the Angels in heaven” washes the feet of her husband) yet did not merely illustrate it. The woman kneels at the feet of a man who looks ahead and is as if absent in spirit and washes his feet. She performs this action with dedication, without touching the body directly; like Saint Veronica, she rubs rather than washes the man’s feet. At first glance, the scene seems to portray submission, while in light of its biblical origins it can be read the opposite way. There are three known biblical scenes that use the motif of the washing of feet. Two of them are very similar; in the first, a sinner washes Jesus’ feet with her tears and rubs them with her hair, expressing repentance. In the second, Mary Magdalene anoints Christ’s feet with precious nard oil in a symbolic gesture of anointing Jesus to die on the cross. And in the third, the situation that is closest to the painting, Jesus washes the feet of his disciples in the upper room, teaching them through this gesture about mutual love enabling them to be sensitive to others.
The painting was completed in the year Jacek Malczewski married Maria Gralewska. Was this event from the artist’s biography linked somehow to the scene from his painting?