JAN MATEJKO, Założenie Akademii Lubrańskiego w Poznaniu, 1886

Jan Matejko (1838–1893)
Założenie Akademii Lubrańskiego w Poznaniu, 1886

olej na płótnie, 105 × 126
dar abp. Edwarda Likowskiego, 1915
nr inw. MNP Mp 57 (PTPN)

Autor obrazu to twórca polskiej szkoły malarstwa historycznego, a zarazem interpretator historii; jego dzieło w sposób decydujący wpłynęło na kształtowanie wyobraźni historycznej wielu pokoleń Polaków. Założenie Akademii Lubrańskiego malował Matejko pod koniec 1886 r. Obraz powstał na zamówienie „obywatelstwa i duchowieństwa wielkopolskiego” jako dar z okazji 25-lecia kapłaństwa dla prałata Edwarda Likowskiego, późniejszego arcybiskupa i prezesa TPN. Zamówienie obrazu u Matejki (miało to być jego pierwsze dzieło w zaborze pruskim) włączało tytułowe wydarzenie w obręb wielkiej historii narodowej, skanonizowanej przez krakowskiego mistrza. Przypomnienie ważnego faktu z dziejów nauki w Wielkopolsce miało z pewnością związek z nasileniem germanizacji, dotkliwej zwłaszcza w dziedzinie szkolnictwa.
Przedstawiona na obrazie uroczystość wręczenia dokumentu erekcyjnego Akademii Lubrańskiego odbyła się w Poznaniu w 1519 r. Scenę fundacji umieścił Matejko w poznańskich realiach: w gotyckiej sali z widokiem na kościół Najświętszej Marii Panny. Posłużył się także detalami architektonicznymi z Wielkiej Sieni renesansowego ratusza i katedry, swobodnie interpretując je zgodnie z własną wizją tematu. Kompozycja sceny nawiązuje do rozwiązań wypróbowanych w Hołdzie pruskim i Unii lubelskiej. Obraz utrzymany jest w typowych dla artysty ciepłych tonach, charakterystyczna jest również „scenografia” oraz swoisty sposób reżyserowania scen historycznych, grupowania postaci, stosowania akcesoriów, operowania gestem i nastrojem. Na tronie w auli nowo wybudowanej uczelni siedzi Jan Lubrański, biskup poznański. Na stopniach klęczy pierwszy rektor akademii Jan ze Stobnicy (wg innych – Tomasz Bederman), przyjmując z rąk fundatora dokument erekcyjny; duchowny stojący za klęczącymi to postać obdarzona fizjonomią jubilata (portret został wykonany wg fotografii). Wybija się on nie tylko kolorystycznie (strój barwy chabrowej – jedyny zimny akcent kolorystyczny), ale również odmiennym sposobem uczestnictwa w wydarzeniu – „nieobecny duchem”, zapatrzony, jakby „widzący przyszłość”.

tekst: Dorota Suchocka

Informacje o dziele w Polskim Języku Migowym?
Ściągnij aplikację Muzea w PJM!

Foundation of the Lubrański Academy in Poznań, 1886
oil on canvas, 105 × 126
gift of Archbishop Edward Likowski, 1915

The painter of the painting is the founder of the Polish school of historical painting, an interpreter of history; his oeuvre had a decisive impact on the historical awareness of many generations of Poles. The Foundation of the Lubrański Academy was painted by Matejko in late 1886. The painting was commissioned by the citizens and clergy of Wielkopolska as a gift commemorating the 25th anniversary of the Holy Orders of monsignor Edward Likowski, later an archbishop and president of the Society of Friends of the Arts and Sciences. The very fact of commissioning the painting from Matejko (his first work in the area under Prussian rule) included the event represented in the work into great national history, canonised by the Kraków-based master. A recollection of a major fact from the history of schools in Wielkopolska must have been tied with the intensification of germanisation, which was especially cumbersome in the field of education.
The celebration represented in the painting, the granting of the foundation deed of the Lubrański Academy, took place in Poznań in 1519. The scene of the foundation was placed by Matejko in the reality of Poznań, in a Gothic hall overlooking the Church of the Virgin Mary. In order to add to the authenticity of the painting, he took advantage of details of architecture from the Great Antechamber of the Poznań City Hall, freely interpreting tchem to suit his vision of the theme. The composition of the scene reiterates the artistic solutions applied in the Prussian Homage and the Union of Lublin. The painting has the warm hues typical of Matejko, a characteristic design of the set and a unique manner of directing historical scenes, grouping figures, using accessories, and applying gestures and moods.
Seated on a throne in the hall of the newly erected Academy is Jan Lubrański, Bishop of Poznań. The first rector of the Academy, Jan of Stobnica (or, according to some, Tomasz Bederman) is kneeling on the steps leading to the throne and receives the foundation deed from the bishop’s hands. The clergyman standing behind him is a figure with the facial features of the monsignor who was to get the present (the portrait was patterned after a photograph). He stands out not only because of his colourful clothing (cornflower attire – the sole cold colour here), but also because of the different manner of his participation in the event – the figure is “spiritually absent,” his eyes fixed on the future, as it were.