MARCELLO BACCIARELLI, Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, 1768-1771

Marcello Bacciarelli (1731–1818)
Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym, 1768–1771

olej na płótnie, 278 × 158 cm
depozyt Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu
nr inw. Dep 768

Replika* ze zbiorów Branickich, przekazana Państwu za podatki. Depozyt Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w Muzeum Narodowym.

O obrazie
Portret Stanisława Augusta w stroju koronacyjnym skomponowany został według klasycznej formuły tego typu królewskich przedstawień. Prezentuje władcę w dokładnie odtworzonym ceremonialnym ubiorze, ze wszystkimi insygniami władzy, obok fotela tronowego, na monumentalnym tle z kolumną i kotarą. Stanisław August ukazany jest w stroju, jaki nosił podczas uroczystości koronowania: w srebrzystym kaftanie i takich samych spodniach oraz w płaszczu z czerwonego aksamitu, haftowanym w złote orły i podbitym gronostajami – a także z regimentem (atrybutem władzy wojskowej) w dłoni oraz mieczem koronacyjnym (o ozdobnej rękojeści w kształcie głowy orła) przy boku. Na piersiach monarchy widoczny jest Order Orła Czarnego oraz Krzyż Orderu Orła Białego, którego gwiazdę wyhaftowano na lewym ramieniu płaszcza.
Mimo ewidentnych akcentów polskich król trzyma się tutaj bardziej mody francuskiej. Jego poza, z charakterystycznym, jakby tanecznym ustawieniem nóg, została prawdopodobnie narzucona Bacciarellemu przez samego władcę. Nie ma w tym nic dziwnego – wiadomo, że Stanisław August nieustannie ingerował w pracę zatrudnionych przez siebie artystów. Był przecież wielkim znawcą i kolekcjonerem sztuki – najważniejszym mecenasem w XVIII-wiecznej Polsce. Dzieło Bacciarellego, namalowane w nietypowej dla artysty tonacji, przykuwa uwagę również kontrastowymi zestawieniami mocnych plam koloru. Barwy są nasycone i świetliste, a farby kładzione płynnymi pociągnięciami pędzla.
Stworzony przez Bacciarellego portret króla stał się oficjalnym, reprezentacyjnym wizerunkiem polskiego władcy i był ważnym elementem propagandy. Większość królewskich portretów powstawała z myślą o podarowaniu ich ważnym osobistościom, stąd jego liczne repliki oraz kopie, wykonane podczas całego panowania Stanisława Augusta. Docierały one na obce dwory, były własnością członków rodziny Poniatowskich i osób, których zasługi król chciał takim darem wynagrodzić.

O autorze
Marcello Bacciarelli (1731 Rzym – 1818 Warszawa) wykształcenie malarskie zdobył w rodzinnym Rzymie. Zanim związał swoją karierę z Warszawą, pracował na saskim dworze Augusta III Mocnego w Dreźnie. W 1766 r. na stałe osiedlił się w Polsce i rozpoczął pracę dla zasiadającego już na tronie Stanisława Augusta Poniatowskiego. Był nie tylko nadwornym malarzem króla, ale także Dyrektorem Generalnym Budowli Królewskich, szefem i nauczycielem tzw. Malarni, czyli szkoły malarskiej na Zamku Królewskim w Warszawie, współtwórcą królewskiej kolekcji obrazów i autorem jej katalogów. W istocie pełnił funkcję królewskiego ministra sztuki. Był twórcą serii malowideł w ceremonialnych apartamentach Zamku Królewskiego w Warszawie (m.in. portretów władców Polski w Pokoju Marmurowym, gdzie również znalazł się pierwowzór poznańskiego obrazu) oraz w Pałacu w Łazienkach. Przez ponad pół wieku Bacciarelli wielokrotnie portretował króla, jego rodzinę, a także wielu arystokratycznych klientów spoza dworu.

Ciekawostki

• W poznańskiej galerii można również zobaczyć Portret Konstancji i Stanisława Poniatowskich – rodziców króla.
• To właśnie dzięki Bacciarellemu na dworze Stanisława Augusta pojawił się w roku 1767 Bernardo Bellotto zw. Canaletto, który zatrzymał się w Warszawie w drodze na dwór carycy Katarzyny Wielkiej. Ten wybitny włoski weducista uwieczniał dla polskiego króla widoki XVIII-wiecznej Warszawy. Jedną z jego prac, namalowanych na zlecenie Poniatowskiego – Elekcję na Woli – również można zobaczyć w naszej galerii.

* Replika to powtórzenie dzieła sztuki wykonane (w przeciwieństwie do kopii) przez twórcę oryginału lub w jego pracowni. Różni się od oryginału często wymiarami, drobnymi zmianami kompozycji, kolorytu, czasem techniką wykonania.

tekst: Katarzyna Grabowska

  AUDIODESKRYPCJA
  dla osób z dysfunkcją wzroku

Informacje o dziele w Polskim Języku Migowym?
Ściągnij aplikację Muzea w PJM!