Ulec złudzeniu. Badania i konserwacja obrazu „Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie”
25 września 10:00 - 4 listopada 16:00
Wyjątkowa prezentacja
Od 25 września br. zapraszamy na wyjątkową prezentację w ramach cyklu „Z bliska. Spotkania z konserwacją”, która odbędzie się w Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku. Odwiedzający będą mogli zobaczyć obraz „Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie” po konserwacji oraz zapoznać się z wynikami projektu badawczego. Prezentacja pozwoli przyjrzeć się zarówno historii obrazu, jak i metodom współczesnej konserwacji i badań technologicznych, które wspierają weryfikację atrybucji.
Autor nieznany, „Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie”, kopia obrazu Józefa Pankiewicza, XIX/XX w, MNP Mp 113
Autor nieznany, fotografia albuminowa obrazu J. Pankiewicza Targ za Żelazną Bramą, ok. 1889, Muzeum Narodowe w Warszawie, nr inw. Rys. Pol. 10563/430 MNW
Tajemnica znanego dzieła
„Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie” to obraz z kolekcji Muzeum Narodowego w Poznaniu dotychczas przypisywany Józefowi Pankiewiczowi. Jest to jedno z najbardziej znanych dzieł polskiego realizmu. W ostatnich latach jego oryginalność została zakwestionowana.
Autor nieznany, Targ na jarzyny na placu Żelaznej Bramy w Warszawie, kopia obrazu Józefa Pankiewicza, XIX/XX w, MNP Mp 113
Wieloletni projekt badawczy
Wątpliwości co do autentyczności obrazu, zgłoszone w 2017 roku przez prof. UAM dr hab. Michała Haakego stały się impulsem do przeprowadzonego w latach 2019–2025 w Pracowni Konserwacji Malarstwa Muzeum Narodowego w Poznaniu projektu badawczo-konserwatorskiego. Projekt miał rozstrzygnąć kluczową kwestię: czy dzieło zakupione przez muzeum w 1948 roku jest autentycznym obrazem Józefa Pankiewicza z 1888 roku.
Celem prac konserwatorskich było rozpoznanie licznych wtórnych warstw retuszy i przemalowań znajdujących się na licu oraz oczyszczenie z nich obrazu. Długotrwałe zabiegi, wykonywane pod mikroskopem, pozwoliły na identyfikację i usunięcie warstw, które w 62% zakrywały pierwotną kompozycję. Równolegle z konserwacją prowadzone były badania technologiczne, obejmujące analizę płótna, struktury warstwy malarskiej, zastosowanych pigmentów, a także sygnatury.
Rentgenogram obrazu przed konserwacją. Fot. R. Stasiuk
Fluorescencja warstwy malarskiej przed konserwacją wzbudzona promieniowaniem ultrafioletowym. Fot. A. Cupa
Nowe ustalenia
Wyniki badań wykazały, że obraz z poznańskich zbiorów nie jest oryginalnym dziełem Józefa Pankiewicza. Świadczą o tym liczne różnice kompozycyjne względem XIX-wiecznej fotografii oryginału, a także odmienny styl i rozwiązania technologiczne. Autorem kopii jest nieznany malarz, a jej powstanie datuje się na początek XX wieku. Konserwacja dzieła odsłoniła jego jaśniejszą i chłodniejszą kolorystykę, i ujawniła kunszt wykonania obrazu długo uznawanego za dzieło
mistrza.
Zapraszamy do zgłębienia tej fascynującej historii, ukazującej, jak nauka i konserwacja pomagają w weryfikacji autentyczności i poznawaniu przeszłości dzieł
sztuki. Obrazowi i czarno-białej reprodukcji towarzyszyć będą liczne fotografie opatrzone opisami, oś czasu, animacja oraz film dokumentujący przebieg prac konserwatorskich.
Kuratorka
Agnieszka Rękawek
Kierownik projektu
Karina Adamska
Aranżacja
dr Raman Tratsiuk
