WOJCIECH WEISS, Upadła dziewczyna, 1899

Wojciech Weiss (1875–1950)
Upadła dziewczyna, 1899

olej na płótnie, 65 × 96 cm

Obraz jest jednym z nielicznych skończonych dzieł Weissa z wczesnego okresu. Obok wysokiej ściśle malarskiej jakości wnosi do szerokiego spektrum problematyki sztuki Młodej Polski wątek związany z erosem. W malarstwie polskim, podobnie jak w literaturze, dopiero schyłek lat 80. XIX wieku przyniósł obrazy i teksty, w których sprawy erotyki i miłości pojawiły się bez obowiązującego wcześniej dystansu. Aleksander Świętochowski czy Eliza Orzeszkowa przywracają „prawo do miłości”, ale dopiero u Gabrieli Zapolskiej pojawi się mocno tematyka kobieca z uwagą poświęconą erotyce. W malarstwie problem ten zostanie mocno związany z tak charakterystycznym dla sztuki końca wieku tematem femme fatale, zainicjowanym przez obraz Władysława Podkowińskiego pt. Szał. W porównaniu z malarstwem europejskim tego czasu polscy malarze rzadko podejmowali ten temat. To dodatkowa wartość obrazu, tym bardziej że – podobnie jak w wielu dziełach sztuki europejskiej, choćby autorstwa Muncha czy Toulouse-Lautreca – wiążąc wątek erosa z zagadnieniem miłości sprzedajnej (srebrna moneta leżąca u stóp dziewczyny), obraz niesie w swej wymowie wyrazisty społeczny wątek krytyczny. Przez swą tematykę Upadła dziewczyna dołącza także do tych dzieł z wczesnej twórczości, które podejmują zilustrowanie typowych dla epoki nastrojów melancholii i schyłku, poszerzając wymowę eksponowanych w galerii Zasmuconej czy Chłopaka. Istotna jest w tym kontekście sugestia stanu psychicznego upadłej dziewczyny, jednoznacznie opisująca wycofanie i wstyd przez gest zasłonięcia twarzy. Oprócz tego obraz ma wybitne walory malarskie. Malowany alla prima, szerokim gestem, pokazuje maestrię Weissa kolorysty, który barwność obrazu definiuje w trójdźwięku koloru karnacji odsłoniętego ciała, bogatych w odcienie czerwieni spódnicy oraz brunatnego tła.

Fallen Girl, 1899
oil on canvas, 65 × 96 cm

The painting is one of the few finished works by Weiss from the early period. In addition to its high strictly painterly quality, it brings an erotic theme to the wide spectrum of issues addressed by Young Poland art. In Polish painting, as in literature, only the late 1880s brought paintings and texts in which issues of eroticism and love appeared without the previous distance. Aleksander Świętochowski and Eliza Orzeszkowa restored the “right to love,” but only in Gabriela Zapolska’s work will female themes appear firmly with attention to eroticism. In painting, this issue will be strongly associated with the theme of the femme fatale, so characteristic of the art of the end of the century, initiated by the painting by Władysław Podkowiński titled Frenzy. Compared to European painting of the time, Polish painters rarely took up erotic themes. This is an additional value of the painting, especially since, as in many works of European art, e.g. by Munch or Toulouse-Lautrec, linking eroticism with love paid for (a silver coin lying at the girl’s feet), the painting is a distinct social critique. Through its subject matter, Fallen Girl joins the works from the artist’s early oeuvre that illustrate the aura of melancholy and decline typical of the era, adding to the eloquence of Saddened or Boy, both exhibited in the gallery. Significant in this context is the suggestion of the fallen girl’s mental state, unambiguously describing withdrawal and shame through the gesture of covering the face. In addition, the painting has outstanding painterly qualities. Painted alla prima with broad strokes, it shows the mastery of Weiss the colourist, who defines the colours of the painting in the triad of the skin tone of the exposed body, the rich red hues of the skirt, and the brown background.