MARIA JAREMA, Kompozycja, 1935-1937

Maria Jarema (1908–1958)
Kompozycja, 1935–1937

brąz, 61 × 17 × 16
nr inw. MNP P 861

Maria Jarema była artystką wszechstronną. Oprócz rzeźby, którą studiowała w krakowskiej Akademii Sztuki Pięknych w pracowni Xawerego Dunikowskiego, od końca lat 30. uprawiała malarstwo, w latach 50. zaś jej twórczość zdominowała grafika. Od czasów studiów projektowała również scenografie dla teatru Cricot, potem dla Cricot 2. Z niewielkiego rzeźbiarskiego oeuvre czasów przedwojnia w poznańskim muzeum eksponowane są stale cztery rzeźby artystki. Dwie abstrakcyjne Kompozycje oraz Głowa Henryka Wicińskiego to znakomite przykłady radykalizmu Jaremy, a także artystycznego programu Grupy Krakowskiej (1932–1937) powołanej przez studentów krakowskiej Akademii, oprócz Jaremianki, przez Leopolda Lewickiego, Henryka Wicińskiego, Stanisława Osostowicza i in. Podobnie jak awangardowe ruchy poprzedniej dekady, Grupa Krakowska kładła nacisk na radykalizm społeczny. Jego wyrazem była bądź zaangażowana tematyka obrazów, bądź też sama sztuka abstrakcyjna. Ta ostatnia, rozumiana jako sztuka rewolucyjna, była ze swej istoty dążeniem do wolności, utożsamiała bowiem formę z zagadnieniami wyzwolenia.
Rzeźba Kompozycja, o wyrazistym pionie, zbudowana jest ze spiralnie nawarstwianych kubiczno-obłych form tworzących w każdym widoku zwarty i smukły kształt. Formy obłe przenikają się z wklęsłymi, a wynikające stąd zmiany sposobu absorbowania światła, a także gra konturów to domykających granice form, to znów wnikających w głąb materii rzeźby, decydują o charakterze kompozycji. Większość potencjalnych wektorów ruchu ma charakter dośrodkowy, co buduje spoistość rzeźby i jej harmonijne relacje z przestrzenią. W tej i kilku zaledwie zachowanych pracach demonstruje Jarema swobodę poruszania się w niełatwych zagadnieniach trójwymiarowej kompozycji abstrakcyjnej, lecz mimo to – jak wskazywano – właśnie ok. 1937 r. podjęła decyzję o zaprzestaniu rzeźbienia. To także powód, dla którego praca ta ma charakter unikatowy.

tekst: Maria Gołąb

Composition, 1935–1937
sculpture in bronze, 61 × 17 × 16

Maria Jarema was a versatile artist. Apart from sculpture, which she studied at the Kraków Academy of Fine Arts in Xawery Dunikowski’s studio, from the late 1930s she was an active painter, while in the 1950s she focused on prints. From being a student she designed sets for the Cricot Theatre, then for Cricot 2. The Poznań Museum permanently displays four works by the artist out of a rather small set of sculptures she executed in the period between the world wars. Two abstract Compositions and The Head of Henryk Wiciński are perfect examples of Jarema’s radicalism and of the artistic programme of the Grupa Krakowska (Krakow Group, 1932–1937), established in the early 1930s by students of the Kraków Academy. The Group included, apart from Maria Jarema, also Leopold Lewicki, Henryk Wiciński, Stanisław Osostowicz and others. As the avant-garde movements of the preceding decade, the Grupa Krakowska stressed social radicalism, manifested in engaged themes of paintings or in the very abstract art. The latter, regarded as revolutionary, was indicative of a pursuit of freedom, linking form with the question of liberation.
The sculpture titled Composition, with a clear vertical axis, is constructed of spirally layered cubic and oblong forms that from each angle take a compact and slender shape. The oblong forms intertwine with the concave ones, and the resultant changes in the manner of light absorption and the game of outlines either close the limits of the shapes or pierce the matter of the sculpture, impacting the nature of the composition. The majority of the potential vectors of motion are centripetal, which is responsible for the coherence of the sculpture and its harmonious relations with space. Jarema shows in this work and in a few of her other extant works a freedom in tackling the uneasy issues of tri-dimensional abstract compositions. Still, as has been argued, it was precisely around 1937 that she made a decision to discontinue sculpting. This is also the reason why the work is unique.