WITOLD WOJTKIEWICZ, Samotny Pierrot, 1907

Witold Wojtkiewicz (1879–1909)
Samotny Pierrot, 1907

tempera na płótnie, 65 × 80
nr inw. MNP Mp 1194

Obraz należy do jednej z najważniejszych malarskich serii Witolda Wojtkiewicza – serii cyrkowej – i zajmuje w niej miejsce szczególne. Tytułowy bohater, pozbawiony (poza białym kostiumem) przynależnych mu akcesoriów, pogrążony w myślach i niedostępny dla innych, ukazany został w melancholijnym pejzażu kończącego się dnia. Zagarniająca go w swe posiadanie natura ma bujność zwiędnięcia; powykręcane badyle i bezlistne gałęzie o szarych i brunatno-czarnych barwach kładą się zimnym cieniem na bieli jego kostiumu. Ten gęsty świat schyłku, zamykający klowna z trzech stron, wypełnia większość pola obrazowego, podczas gdy Pierrot pozostaje na jego granicy. Półleżąc, wytycza ciałem wektor o przeciwnym kierunku niż wyznaczony graniczną linią roślinnego gąszczu. Za nim i obok niego – świat skłębiony i mroczny, przed nim – skrawek jaśniejszej i otwartej przestrzeni. Zamyślony, bezwiednym ruchem, wyciągniętą nogą, przekracza granicę drogi prowadzącej do domu. Czy ogarniająca go melancholia jest wynikiem doświadczenia dwoistości świata i własnego doń nieprzystosowania?
Powołanie do obrazowego życia Pierrota, Arlekina i Colombiny od czasów romantyzmu służyło przedstawieniu konfliktu między sztuką a życiem, między „powierzchnią a wnętrzem”, między pozorem a prawdą. Samotny Pierrot Wojtkiewicza ów romantyczny konflikt przekracza. Jego opuszczenie jest podwójne – od życia i od sztuki – a samotność totalna. Usytuowany poza światem mu właściwym, zarazem na granicy światów obcych, jest nie tylko czystą metaforą losu osamotnionego i wzgardzonego artysty – jak interpretowano obraz – ale także metaforycznym obrazem samotności człowieka. Takie odczytanie obrazu pozwala na przekroczenie sfery zjawisk odnoszących się do przeznaczeń sztuki i odkrywa w Pierrocie, obok artysty, także człowieka. Poświadcza również intymny charakter tego wyjątkowego dzieła, o którym mówiono, iż jest ukrytym autoportretem i które za życia malarza nigdy nie opuściło pracowni.

tekst: Maria Gołąb

Lonely Pierrot, 1907
tempera on canvas, 65 × 80

The painting is part of a circus series, one of the most important suites by Witold Wojtkiewicz, and occupies a special place there. The character of the title, stripped (apart from the white costume) of his accessories, pensive and inaccessible to anyone, is shown in a melancholy landscape while the day is drawing to an end. The nature that is slowly claiming him is lush but at the same time withered; twisted sticks and leafless branches of grey and brown-and-black hues cast a dark shadow over the whiteness of his costume. This dense world of the end, enclosing the clown on three sides, fills most of the picture, while Pierrot stays at its edge. Half-reclining, he marks with his body a vector pointing in the opposite direction than that delineated by the limit of the thicket of plants. Behind and beside him there is a tangled and gloomy world, in front there is a section of a brighter and open space. Deep in thoughts, with an involuntary movement and an outstretched leg he transcends the borderline of the road home. Is his melancholy a result of the sense of the world’s duality and his own incompatibility with it?
The use in painting of Pierrot, Harlequin and Colombina was from Romanticism applied to represent the conflict between art and life, between “surface and depth,” between sham and truth. Wojtkiewicz’s Lonely Pierrot goes beyond the Romantic duality. His is in double isolation, from life and art, and his solitude is absolute. Situated beyond his usual context, at the borderline of foreign worlds, he is not only a pure metaphor of the fate of a lonely and rejected artist – as the painting has been interpreted – but also a metaphoric image of the solitude of the human being. Such a reading allows a departure from the context of art and helps read Pierrot not only as an artist, but also as a man. It also confirms the intimate nature of this exceptional work, which never left the artist’s studio during his lifetime.