ANDRZEJ WRÓBLEWSKI, Treść uczuciowa rewolucji, 1948

Andrzej Wróblewski (1927–1957)
Treść uczuciowa rewolucji, 1948
Dworzec na Ziemiach Odzyskanych, 1949

obraz dwustronny
olej na płótnie, 128 × 198
nr inw. MNP Mp 2918

Andrzej Wróblewski to legendarna postać polskiej sztuki lat 40. i 50. XX w.: malarz, historyk, teoretyk i krytyk sztuki, twórca kręgu nowoczesności, kilka lat później zaangażowany socrealista. W 2 połowie lat 50. powrócił do tematów sprzed lat, otwierając indywidualną drogę swej twórczości. Ten niezwykle ciekawy etap przerwała tragiczna śmierć artysty w Tatrach w wieku niespełna 30 lat.
Treść uczuciowa rewolucji, eksponowana na Wystawie Sztuki Nowoczesnej w krakowskim Pałacu Sztuki na przełomie 1948 i 1949 r., kompozycja niemalże abstrakcyjna, namalowana specjalnie na wystawę i zawieszona w westybulu nad wejściem do Sali głównej Pałacu Sztuki, miała wyrażać ideę wystawy. Autor nadał jej pierwotnie tytuł Niebo Rewolucji Wiosną.
Rok później na odwrociu tej kompozycji, bliskiej aluzyjnej abstrakcji, namalowany został obraz figuratywny. Zmieniały się czasy, zmieniały się także tematy. Obraz z odwrocia, zatytułowany Dworzec na Ziemiach Odzyskanych, powstał z myślą o prezentacji na poznańskim Festiwalu Szkół Artystycznych, imprezie proklamującej idee realizmu socjalistycznego. Na pokaz ten Grupa Samokształceniowa, której przywódcą był właśnie Wróblewski, przygotowała wystawę o charakterze antywojennym. W jej ramach, oprócz obrazu poznańskiego Wróblewski zaprezentował także swoje słynne Rozstrzelanie. O Dworcu sam artysta pisał: „dworzec [zburzony] 1945, przemarsz wojsk rad. przejazdy: rodzin rozproszonych, repatriowanych, ze Wschodu, Niemiec, itd., jadących osiedlać Z. O. Strzałki: UWAGA REPATRIANCI zgłaszajcie się do pktu rozdzielczego PUR ul… 15, Do punktu etapowego [odżywczego] PUR’u, Do izby dworcowej PCK, Do punktu opieki nad matka i dzieckiem [inaczej: Pkt op…, Izba dworc. dla matek z dz…, Matki z dziećmi zgłoszą się do…]”. Cała prezentacja Grupy Samokształceniowej została przyjęta krytycznie. Niespełna rok dzielący powstanie tych dwóch kompozycji był czasem radykalnych zmian, jakie zaszły w polskiej sztuce końca lat 40.: odwrotu od nowoczesności i proklamowania doktryny realizmu socjalistycznego.

tekst: Włodzimierz Nowaczyk

Emotional Content of the Revolution, 1948
A Railroad Station in the Regained Territories, 1949

a two-sided painting
oil on canvas, 128 × 198

Andrzej Wróblewski was a legendary figure of the Polish art of the 1940s and the 1950s: a painter, historian, art theoretician and critic, the founding father of the modern circle, and a few years later a sworn Socialist Realist. In the latter half of the 1950s he reiterated his earlier subjects, ushering in an idiosyncratic part of his oeuvre. This intriguing stage of his artistic endeavours was cut short by the artist’s tragic death in the Tatra Mountains at barely 30 years old.
Emotional Content of the Revolution, exhibited at the Exhibition of Modern Art in the Kraków Palace of Art in late 1948 and early 1949, a composition nearly abstract, painted specifically for the show and hung in the vestibule over the entrance to the main hall of the Palace, was to be symbolic of the show’s idea. The artist’s original title was Revolution Sky in Spring. The following year, a figurative painting akin to allusive abstraction was done on the reverse side of this composition. Changing themes corresponded to the passage of time. The painting on the reverse, titled A Railway Station in Regained Territories, was meant to be shown at the Poznań Festival of Art. Schools, an event proclaiming ideas of Socialist Realism. The Grupa Samokształceniowa (Self-Study Group) led by Wróblewski himself prepared an anti-war exhibition for the show. The exhibition in question included, apart from the Poznań painting, Wróblewski’s famous Execution By Firing Squad. The artist wrote about the Railway Station as follows: “a railway station [demolished] 1945, a march of Soviet troops, travels of: dispersed families, people repatriated from the East, Germany, etc., travelling to settle in Regained Territories. Signposts: ATTENTION REPATRIATES, report at the PUR distribution area 15 … St., To the PUR stage [food] area, To the Polish Red Cross railway station stand, To the mother and child care area [a.k.a.: Care Ar…., Railway station mother and child area, Mothers with children shall report to…]” The entire presentation of the Grupa Samokształceniowa was met with criticism. The time lapse of nearly a year between the two compositions was a period of radical changes that had transpired in Polish art of the late 1940s: it was a departure from modernity and a proclamation of the doctrine of Socialist Realism.