KONSTANTY LASZCZKA, Żal, 1901

Konstanty Laszczka (1865–1956)
Żal, 1901

marmur biały, 37 × 80 × 33
nr inw. MNP P 617

Wybitny rzeźbiarz i ceramik o wiejskim pochodzeniu, zawdzięczający początki artystycznej edukacji pomocy ziemianina Jana Ostrowskiego, regularne studia odbywał w latach 1891–1896 w Académie Julian i École Nationale des Beaux-Arts w Paryżu. Równie ważny dla kształtowania jego twórczości był kontakt z rzeźbami Auguste’a Rodina. Rzeźbił przede wszystkim portrety: chętnie przedstawiał kolegów artystów, tworzył też kompozycje o charakterze symbolicznym, projektował pomniki. Jako ceramik posługiwał się techniką majoliki i terakoty. W jego twórczości czytelne są inspiracje ludowe, zasadniczo jednak ukształtował go symbolizm końca XIX w.
Powtarzana przez artystę w wielu wariantach rzeźba wzorowana jest na Danaidzie Rodina – pracy, która obok Myśliciela była najpopularniejszym i najmocniej recypowanym dziełem francuskiego twórcy. Taki sposób rzeźbienia postaci, która wyłania się z bloku marmuru, stosowany przez Rodina od początku lat 80. XIX w., zakorzeniony był w dokonaniach Michała Anioła, który w figurach Niewolników z nagrobka papieża Juliusza II (ok. 1513) pozostawił fragmenty surowego, nieobrobionego kamienia. Pod koniec XIX w. wpływ Rodina był już tak znaczny, iż tego rodzaju kształtowanie rzeźby zyskało rangę nieledwie odrębnego stylu, otwierał on bowiem ogromne możliwości dla dominujących wówczas sposobów wypowiedzi artystycznej o symbolicznym bądź ekspresjonistycznym charakterze. Rodinowski styl w polskiej sztuce rzeźbiarskiej najpełniej i najpiękniej reprezentowała twórczość Konstantego Laszczki.
Żal to przedstawienie kobiety wyłaniającej się z nieregularnej bryły marmuru, leżącej i skulonej, której długie włosy rozsypały się na ramieniu i skale. Czynnikiem budującym ekspresję jest zderzenie gładkiego, nagiego ciała z chropowatym, dłutowanym podłożem o zróżnicowanej fakturze. Obie materie przenikające się nawzajem, ale też wyraziście przeciwstawne, sprzyjają powoływaniu znaczeń związanych z procesem narodzin, kreacji, wyłaniania się formy z chaosu. Dopiero potem oddziaływa sugestia tytułu, którego sens dopowiada mimika widocznej we fragmencie twarzy i gest splecionych ramion.

tekst: Maria Gołąb

Sorrow, 1901
white marble, 37 × 80 × 33

An eminent sculptor and ceramic artist of rural descent, owing the onset of his art education to the assistance of the land owner Jan Ostrowski, he took regular studies in the years 1891–1896 at the Académie Julian and at the École Nationale des Beaux-Arts in Paris. Equally important for the development of his work was contact with Auguste Rodin’s sculptures. He sculpted primarily portraits, often representing his fellow artists, made symbolic compositions and designed monuments. As a ceramic artist he used the technique of majolica and terracotta. His oeuvre contains clear folk inspirations, but he was principally influenced by the Symbolism of the late 19th c.
The sculpture, reiterated by the artist in multiple variations, is patterned on Rodin’s Danaid, a work which, along with The Thinker, was the most popular and the most powerfully received one by the French artist. Such a manner of sculpting a figure, which emerges out of a marble block, used by Rodin from the early 1880s, was rooted in the work of Michelangelo. The Italian artist left fragments of raw, unhewn stone in the figures of the Slaves from the tomb of Pope Julius II (ca. 1513). At the close of the 19th c. Rodin’s impact was so substantial that this manner of developing a sculpture evolved into a separate style, which offered ample opportunity for the then dominant ways of artistic expression of a symbolic or expressionist nature. Rodin’s style in Polish sculpture was represented fully by Konstanty Laszczka.
Sorrow shows a woman appearing from an irregular lump of marble, bent over on the ground with arms stretched out, her long hair scattered over an arm and the rock. The factor responsible for the expressiveness here is the clash of a smooth, naked body with a rough, chiselled material of non-homogenous texture. Both matters intermingle but also, evidently opposite to each other, they provoke significations connected with the process of birth, creation, of form being born out of chaos. Only then does the suggestive title start to work on the viewer. The meaning of the title is enhanced by the expression of the partially visible face and the positioning of outstretched arms.